Đôi nét về văn hóa Hà Lan

Là một đất nước hiền hòa, đứng trung lập trong những cuộc chiến tranh thế giới, Hà Lan luôn cố gắng tạo sự hòa hợp giữa truyền thống văn hóa và lịch sử với sự cách tân, tính hiện đại và định hướng quốc tế. Mặc dù là quốc gia không nói tiếng Anh nhưng Hà Lan là nước nhập khẩu các loại sách Anh ngữ nhiều nhất thế giới, cũng là một trong những nước có số phần trăm người dân truy cập Internet cao nhất thế giới. Con người Hà Lan thảnh thơi nhưng lại rất nhạy bén. Sự tương phản tạo nên tính cách điển hình của đất nước Hà Lan. Nhờ sự thuận lợi về giao thông và là nước xuất khẩu lớn thứ 3 trên thế giới, Hà Lan cũng là một địa điểm giao thoa, hội tụ tri thức, kỹ năng và văn hóa từ khắp châu Âu.

Âm nhạc cổ điển Hà Lan có sự thu mình với các quốc gia châu Âu khác trong một thời gian dài. Đến cuối thế kỷ XI mới thật sự có một cuộc chuyên môn hóa với sự hình thành của nhiều dàn nhạc giao hưởng và các đoàn ca múa nhạc. Thế kỷ XX đã ghi dấu những nhà soạn nhạc quan trọng của âm nhạc Hà Lan như: Julius Röntgen, Willem Pijper, Mathijs Vermeulen, Louis Andriessen, Otto Ketting,Ton de Leeuw, Theo Loevendie, Misha Mengelberg, Tristan Keuris và Klaas de Vries. Hoạt động âm nhạc của Hà Lan rất sôi nổi, phát triển ở mức độ cao với nhiều địa điểm tổ chức các sự kiện âm nhạc lớn của thế giới…

Louis Andriessen, nhà soạn nhạc & nghệ sĩ piano sinh ngày 6/6/1939 tại Utrecht, Hà Lan. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống âm nhạc với cha đẻ là nhà soạn nhạc Hendrik Andriessen (1892-1981), cùng với các tên tuổi trong gia đình như Willem Andriessen (1887-1964), Jurriaan Andriessen (1925-1996) và Caecilia Andriessen (1931), Willem Andriessen (1887-1964)…

Ông bắt đầu học tại Học viện Âm nhạc Hoàng gia với cha và nhạc sĩ Kees van Baaren, một trong những nhà soạn nhạc Hà Lan đầu tiên viết nhạc series. Sau khi tốt nghiệp vào năm 1962, Andriessen đi du học hai năm ở Milan và Berlin với nhà soạn nhạc Ý Luciano Beri. Sáng tác thời kỳ đầu của ông là sự kết hợp kỹ thuật âm nhạc tiên phong với những trích đoạn âm nhạc phá cách và nhiều phong cách đa dạng, theo lối viết của nhà soạn nhạc người Mỹ Charles Ives (1874 -1954), người có sức ảnh hướng rất lớn ở châu Âu lúc bấy giờ.

Phong cách và tác phẩm đáng chú ý

Có thể nói Louis Andriessen là một trong những nhà soạn nhạc đương đại được đánh giá cao hiện nay. Âm nhạc của ông có sự ảnh hưởng với một phạm vi rộng lớn và đa dạng từ J.S.Bach, Igor Stravinsky, be-bop jazz, Gamelan Indonesia, funk và R&B. Ông liên tục tìm cách phá vỡ các rào cản giữa văn hóa “cao” và “thấp” trong âm nhạc của mình, sáng tạo một kiểu âm nhạc gai góc, mạnh mẽ và độc đáo. Hơn 40 năm qua, ông đã dần xây dựng được một công trình âm nhạc đồ sộ với một khối lượng tác phẩm rất lớn. Những tác phẩm của ông với nội dung và hình thức thể hiện phong phú, ấn tượng với những ý tưởng táo bạo trả lời cho câu hỏi “Âm nhạc là gì? Và nó có thể làm những gì?”

Trong những tác phẩm đầu tiên, Andriessen thử nghiệm với xu hướng âm nhạc hiện đại khác nhau như tác phẩm Series cho 2 piano (1958), tác phẩm mô phỏng (Anachronie I, 1966-1967), và Il Duce (1973). Những tác phẩm này như một sự phản ứng của ông với những nhìn nhận về sự bảo thủ của nền âm nhạc đương đại Hà Lan. Bước đột phá đầu tiên là tác phẩm De Staat năm 1976, tác phẩm hợp xướng lớn với thành phần dàn nhạc khác thường (unusual): 4 giọng nữ, 4 oboes, 4 horn, 4 trumpet, 4 trombone, 2 electric guitars, bass guitar, 2 pianos, 2 harps, and 4 violas. Tác phẩm dựa trên thang âm cổ Hy Lạp, nhịp điệu kiểu Stravinsky (Stravinskyian) và kỹ thuật lặp đi lặp lại. Tác phẩm đã đem lại cho Andriessen rất nhiều Giải thưởng danh giá. Cũng từ những thử nghiệm đầu tiên, ông đã nhanh chóng tìm được một thẩm mỹ âm nhạc riêng của mình. Ông cho rằng: “Instrumentation must correspond to the structure of the music"  ( Nhạc cụ phải có sự phù hợp với cấu trúc của âm nhạc). Trong phong cách phối khí, ông thường sử dụng các nhạc cụ nhạc rock như đàn guitar điện, bass và synthesizer (bộ tổng hợp âm thanh) để làm tăng thêm âm lượng cho dàn nhạc của mình.

Âm nhạc trưởng thành Andriessen là sự kết hợp ảnh hưởng của jazz, nhạc giảm thiểu Mỹ (minimilism, Igor Stravinsky và Claude Vivier). Lối dùng hòa thanh của ông cũng né tránh phương thức thuận tai của nhạc tối giản, thiên về lối hòa âm nghịch tai kiểu châu Âu hậu chiến, thường tập trung thành những khối âm thanh. Những tác phẩm sử dụng gam quãng rộng như De Staat (tạm dịch: Cộng hòa) (1972-1976), với âm hưởng của dàn nhạc lớn (big band) của Count Basie và Stan Kenton cùng với cách tiến hành trì tục của Steve Reich, cả hai yếu tố kết hợp lại trong những âm thanh âm khu cao, chát chúa, nghịch tai đầy tính xung đột. Vì thế, có thể nói, âm nhạc của Andriessen chống lại tính dân tộc Đức, đối kháng với chủ nghĩa lãng mạn, đánh dấu sự khởi hành từ chủ nghĩa series châu Âu hậu chiến tới những dòng phân nhánh. Nhạc sĩ cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa ra sự thay đổi phong phú cải thiện cho những kỹ thuật biểu diễn truyền thống.

Ông phát biểu: “Tôi không cảm thấy thoải mái với cách làm của những nhạc sĩ như Schoenberg người luôn luôn theo đuổi theo một hướng đi. Tôi thích jack-of-all-trades”- (tạm dịch: Thử thách với nhiều cách làm khác nhau)

Những tác phẩm đáng chú ý khác của ông phải kể đến: Workers Union - Liên minh Công nhân (1975); Mausoleum (1979) viết cho  2 baritones và dàn nhạc lớn; De Tijd [Time] (1979-1981) cho giọng nữ và dàn nhạc; De Snelheid [Velocity] (1982-1983), cho ba dàn nhạc sử dụng amplified ( khuếch đại); De Materie [Vật chất] (1984-1988), một tác phẩm gồm bốn phần lớn viết cho thanh nhạc và dàn nhạc; Phần âm nhạc viết cho bộ phim “Mis Man, Music, Mozart”  hợp tác với nhà làm phim kiêm nhà viết lời nhạc kịch Peter Greenaway; Một số vở opera: Rosa-A Horse Drama (1994), Writing to Vermeer (1998); và gần đây là La Passione (2000-02) cho giọng nữ, violin và dàn nhạc; La Commedia (2004-2008).

Với những đóng góp trong sự nghiệp của mình, năm 1959, Louis Andriessen vinh dự được nhận Giải thưởng “Gaudeamus” danh giá dành cho những nhà soạn nhạc có tầm cỡ toàn cầu và sức ảnh hưởng lớn. Năm 2011, ông đã nhận được Giải thưởng “Grawemeyer” cho phần soạn nhạc của vở opera đương đại La Commedia (2004–2008). Ông thật sự có vai trò lớn lao trong sự phát triển của âm nhạc Hà Lan đương đại trên toàn thế giới.

Nguồn tài liệu biên dịch : http://www.bach-cantatas.com/

Giới thiệu về tác phẩm De Materie ( Vật chất): 1984-1988

Tác phẩm gồm bốn phần lớn viết cho thanh nhạc và dàn nhạc

Phần 1: Lấy cảm hứng từ những âm thanh của ngành đóng tàu ở Hà Lan với những nhịp điệu và bộ gõ mô phỏng lại sự cọ xát của những vật liệu gỗ, vải và kim loại để chế tác các tàu sân bay. Bắt đầu từ tiếng búa gõ được lặp lại 144 lần.

https://www.youtube.com/watch?v=RTJ2hnsIusY

Phần 2: Hadewijch- Viết cho giọng nữ và dàn nhạc họa lên cảnh đẹp lộng lẫy và gợi cảm thể hiện cái nhìn của một nữ tu trong mối liên hệ với Chúa Jesus.

https://www.youtube.com/watch?v=_IZfCpSV1-Y

Phần 3: De Stijl –viết cho 4 giọng nữ, giọng đọc thơ và dàn nhạc- Một bản nhạc thơ với giọng đọc nữ trên nền đệm boogie-woogie

https://www.youtube.com/watch?v=9qJtKiZLUhE

Phần 4: Như một bản thiền để tưởng nhớ cha của tác giả, nhạc sỹ Henrik Andriessen, có sử dụng âm nhạc của ông Henrik.

De Materie có thể nói là những gì cô đọng, tinh túy nhất của Louis. Từng ô nhịp chứa đựng những chất liệu hấp dẫn, thuyết phục người nghe trên cả tổng thể và từng phần riêng biệt. Nhà lý luận người Mỹ Tom Service đã nói: “ Khi bạn nghe De Stijl, bạn sẽ thật sự bị thổi bay bởi năng lượng của nó. Âm nhạc của Louis có thể thay đổi thế giới”

Về phong trào nghệ thuật De Stijl

De Stijl ( tiếng Hà Lan là phong cách) là tên gọi Phong trào nghệ thuật Hà Lan bắt đầu ở Amsterdam vào năm 1917, là tập hợp của một nhóm nghệ sỹ nỗ lực đạt tới nghệ thuật tinh khiết thông qua sự trừu tượng, sự chính xác và bộ môn hình học. Việc sử dụng các màu cơ bản như xanh, đỏ, vàng kết hợp với đen trắng là nét đặc trưng của nhóm này. Họ đã tạo ra một xu hướng nghệ thuật mới được gọi là Neoplasticism.Dưới ý tưởng của De Stijl, Louis Andriessen viết tác phẩm này với sự nhấn mạnh vào cấu trúc chính của tác phẩm, hạn chế các biểu hiện nghệ thuật, tập trung vào những chất liệu nguyên chất, cơ bản.  

Những hình ảnh biểu trưng của tuyên ngôn nghệ thuật De Stijl để thấy được sự cơ bản trong cấu trúc và màu sắc:

Chiếc ghế Red và Blue và Ngôi nhà Rietveld Schröder của Rietveld- nhà thiết kế của Hà Lan trong nhóm De Stijl trở thành  một di sản văn hóa của UNESCO