Đến với âm nhạc

Trong những trang đầu sách ông tự xưng mình là "chú bé”. Chú bé này được lớn lên trong hoàn cảnh đầy đủ - bố là một giáo viên, mẹ bán hàng ở Chợ Đồng Xuân. Nhưng chú bé này cũng nhận xét rằng ông bố là người học thức không kính trọng người mẹ vô học phải làm việc mệt nhọc (bà bán cá). Có lúc bố bắt chú bé phải xa mẹ khi đi theo cùng vợ lẽ, chú bé này quyết tâm "muốn sống không bị lệ thuộc vào ai”. Nếu muốn như vậy thì "phải có tài, có nghề, kiếm ra tiền để tự nuôi mình”.

Chú bé này cũng có điều kiện học ở trường tư có uy tín là École Thăng Long tại Hà Nội. Ông không phải là học sinh xuất sắc (ông "dốt toán"), như vậy tôi không biết ông có đủ khả năng thành một công chức cho chính quyền thực dân. Chú bé "khoái" học tiếng Pháp lại không ưa thực dân Pháp "bắt nạt dân mình”. Ông muốn giỏi tiếng Pháp "để có thể đối đáp với bọn chúng". Nghĩa là ông khó hòa giải với xã hội thực dân chủ nghĩa.

Trong thời gian này "chú bé" đã thành "chàng trai”. Chàng trai trưởng thành yêu một cô gái nhưng bị cô "Nàng" khước từ. Có biết bao nhiêu sự kiện lớn trên trái đất này được làm ra do những người bị thất tình. Vì cô Nàng ấy phụ tình, chàng trai buồn bã hơn một năm trời. Nhưng giống như nhiều kẻ thất tình khác, Nguyễn Đình Phúc đã được thúc đẩy đi tìm một lối đi khác.

Đến tuổi 20 chàng trai Nguyễn Đình Phúc đột nhiên bước vào học âm nhạc. Ông thừa nhận lý do học nhạc là do cô Nàng biết chơi đàn (chắc là đàn piano - ước gì tôi biết cô Nàng là ai). Lúc bấy giờ nhạc sĩ Phạm Đăng Hinh, cựu học sinh của Conservatoire Français d'Extrême-Orient (Nhạc Viện Pháp Đông Dương), có tiếng chơi đàn violin giỏi. Biết vậy chàng nhạc sĩ tương lai lập tức sắm một cây đàn violin để học với thầy Hinh.

Theo Nguyễn Đình Phúc thì Phạm Đăng Hinh đàn rất hay ("bàn tay phải của thầy mềm như bún đưa lên đưa xuống như bướm lượn") nhưng lại dạy rất dở. Thầy Hinh dạy học không có phương pháp. Ông rất thích nói chuyện đời trong những giờ học và nhờ vậy chàng trai Nguyễn Đình Phúc được làm với quen với khái niệm của giới nghệ sĩ nhạc cổ điển Tây phương.

Tự học nhạc lý phương Tây

Ông cũng áp dụng vốn tiếng Pháp của mình để học sáng tác và lý thuyết âm nhạc Tây phương qua sách. Một đặc điểm của nhạc cổ điển tây phương là một nền giáo dục có hệ thống rõ rệt và công khai. Nhạc sĩ tương lai này đã học theo sách của Albert Lavignac (có lẽ là cuốn Cours complet théorique et pratique de dictée musicale - Giáo trình toàn tập về lý thuyết và thực tiễn xướng âm pháp) và Vincent D'Indy (có lẽ là cuốn Cours de composition musicale - Giáo trình sáng tác âm nhạc). Khi còn thất tình ông can đảm soạn và tự xuất bản một tác phẩm theo phong cách nhạc cổ điển Tây phương là "Lệ Thu: Mélodie avec accompagnement de piano - Giai điệu với phần đệm cho đàn piano".

Nhìn lại sự nghiệp của mình, Nguyễn Đình Phúc xếp bài Lệ thu vào "dòng lãng mạn tiêu cực". Mặc dù vậy ca khúc này nằm trong vị trí đứng đầu danh sách của các tác phẩm của Nguyễn Đình Phúc và cũng được tác giả nhắc đến trong quyển hồi ký, nhưng tôi không biết ca khúc đã bao giờ được trình diễn trước người nghe.

Đoạn đầu viết cho piano có hợp âm trầm ở tay trái nghe không rõ. Tay phải của đàn piano có những chụm nốt móc ba và nốt phụ làm trang trí cho các nốt chính. Âm lượng thì tăng dần từ mezzo forte ("mf" [to vừa]) rồi đến có âm lượng forte ("f" [to]). Kèm theo có chữ tiếng Ý là subito (đột ngột). Đây là nhạc đầy cảm xúc như nhạc tưởng tượng mà Thẩm Oánh cho nhân vật Cầm soạn trong tiểu thuyết Nhạc thời gian (xem bài "Phụng sự cho nghệ thuật: Thẩm Oánh và ban đàn Myosotis"). Tốc độ của bài ca Lệ thu cũng được viết bằng tiếng Ý - andantino espressivo tức "thong thả biểu cảm”. Lúc âm thanh giảm dần cũng có những lời hướng dẫn "avec le sentiment de regret" [với cảm xúc hối tiếc].

Bản thảo nhạc bản Lệ Thu của nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc với ghi chú cách thể hiện âm nhạc.

(Nguồn: BBC Tiếng Việt)