Maurice Ravel (1875-1937) - cùng với Claude Debussy - đã đặt nền móng cho trào lưu âm nhạc mới trên quê hương của Bizet, Berlioz... - một hiện tượng của âm nhạc thế giới đầu thế kỷ 20. Tuy rằng ngày nay những tác phẩm của ông là niềm tự hào của dân tộc Pháp, thế nhưng những ngày ông còn trên cõi trần, ông lại không nhận được những vinh quang do tác phẩm của mình mang lại. Lúc ấy, người ta chưa thấy được vẻ đẹp hoàn hảo trong những tác phẩm đó mà chỉ được nể phục với tư cách là một người uyên bác, thông thạo về nghệ thuật dàn nhạc chứ không phải là người sáng tạo.

Âm nhạc của ông mới lạ. Đặc điểm trong sáng tác của Ravel là tính cô đọng cùng với sự thay đổi nhanh chóng những trạng thái cảm xúc, toàn bộ tác phẩm là sự thể hiện của một phong cách nghiêm túc, trau chuốt kỹ lưỡng các chi tiết, óc sáng tạo tinh tế...

Thời kỳ đầu sáng tác, Ravel ưa thích những "bức tranh" đầy màu sắc của Debussy, nhưng rồi ông đã mau chóng rời xa chủ nghĩa ấn tượng. Ông quan tâm đến nhiều đề tài: thần thoại cổ Hy Lạp, quá khứ dân tộc Pháp, những cảnh sinh hoạt dân gian...

Âm nhạc dân gian đối với Ravel là nguồn cảm hứng vô tận, đặc biệt những đề tài, chủ đề, âm điệu... của Tây Ban Nha chiếm một khối lượng lớn trong các tác phẩm của ông. Ông nghiên cứu nhiều nhạc sĩ nổi tiếng và thực hiện chuyển biên một cách xuất sắc các tác phẩm của họ cho dàn nhạc, tiêu biểu là Những bức tranh trong phòng triển lãm - tác phẩm viết cho piano của Mousorsky. Những việc làm này cùng những tác phẩm giao hưởng, ông đã được công nhận là một trong những nhạc sĩ vĩ đại trong nghệ thuật phối dàn nhạc, mà một trong những khúc nhạc "tinh vi" cho dàn nhạc là Rhapsodie Espagnole.

Tác phẩm này nổi tiếng không phải chỉ vì những ấn tượng tạo nên bởi sự thuần túy Tây Ban Nha, mà bởi nó còn là "hương vị" duyên dáng kiểu Pháp qua sự trau chuốt và sử dụng những màu âm. Tác phẩm được biểu diễn lần đầu tiên vào ngày 28/5/1908 tại Paris. Tác phẩm gồm có bốn chương:

Chương I. Khúc dạo đầu của đêm. Đây là một dạ khúc huyền ảo với những âm thanh biến hóa. Trên nền nhạc đong đưa, nhẹ nhàng như lấp lánh những chấm sáng, những ảo ảnh trong đêm xuất hiện được thể hiện qua nhiều nhạc cụ: có khi đó là những âm thanh "rì rào" của đàn dây, có khi là tiếng lanh lảnh của celesta, có khi ẩn trong những đoạn cadence đầy kỹ xảo của kèn gỗ...

Chương II. Điệu nhảy Malaghena. Đó là một bức tranh tươi sáng nhưng đột ngột bị cắt ngang bởi âm thanh trumpet và sau cao trào lại xuất hiện một giai điệu buồn thương của hautbois và đàn alto.

Chương III. Điệu nhảy Habanera. Đó là một khúc nhạc được viết từ năm 1895 cho piano, Ravel đã đưa vào tác phẩm và phối cho dàn nhạc. Nó đã trở thành một khúc Habanera dịu dàng, nhưng nồng nàn đầy quyến rũ.

Chương IV. Điệu Phêria. Chương này đã trở thành một cảnh nhảy múa dân gian rực rỡ trong âm nhạc giao hưởng thế kỷ 20. Ravel đã đưa vào những motiv âm nhạc dân gian Tây Ban Nha và nhấn mạnh những yếu tính: năng động, sáng chói, sầu muộn...

(Nguồn: http://chuvanan.org)