Nhạc sĩ Phạm Tuyên là người sống rất tinh tế, tình cảm. Những năm tuổi già gần đây, ông chịu liền hai nỗi buồn lớn: vợ mất và con gái mất. Thương ông, nhưng biết chẳng lời nào có thể an ủi, chia sẻ. Hôm nay đi gửi tặng ông 5 cuốn sách có bài viết về ông (Năm bài thơ và năm chuyện kể về người lính, Miền Nam, nơi không có mùa đông, Đất trời như vẫn vang lời trống giục, Theo gió trăng ngàn...) như một lời chia sẻ với ông.

Xin gửi qua đây bài viết ấy về ông và người lính Bùi Văn Dung.

Ngày ấy, Sài Gòn mới giải phóng. Nhạc sĩ Phạm Tuyên đến với thành phố thân yêu này. Ông hết sức xúc động khi lần đầu tiên được gặp gỡ những con người phóng khoáng, cởi mở, đặc biệt là những người chiến sĩ trẻ, quê Nam, quê Bắc đang hối hả trên đường đi làm nhiệm vụ…

Từ nỗi xúc cảm ấy, nhạc sĩ đã ấn tượng ngay với một bài thơ còn tươi nguyên nét mực in trên báo Sài Gòn giải phóng:

Anh ở trong này không có mùa đông
Nắng vẫn đỏ, mận hồng đào cuối vụ
Trời Sài Gòn xanh cao như quyến rũ
Thật lạ kỳ là mùa đông phương Nam

Nhìn ra ngoài cửa sổ, quả thật trời Sài gòn xanh cao vời vợi, thành phố mới giải phóng tràn trề ánh nắng.Cũng qua ô cửa sổ đó, nhạc sĩ trìu mến nhìn những người chiến sĩ trẻ quân phục xanh, ba lô con cóc khoác sau lưng đang đi giữa Sài Gòn với những niềm vui tràn trề, nhưng có lẽ cũng đang thương nhớ quê hương miền bắc đã xa cách bao năm để vượt Trường Sơn đi chiến đấu...

Muốn gửi ra em một chút nắng hồng
Thương cái rét của thợ cày thợ cấy
Nên vẫn muốn chia nắng đều cho ngoài ấy
Có tình thương tha thiết ở trong này…

Bài thơ như sự một sự đồng tình, đồng điệu với tâm hồn người nghệ sĩ. Ông thấy xúc cảm trào dâng, và liền trong đêm ấy, nhạc sĩ đã thao thức phổ nhạc, trở thành bài hát Gởi nắng cho em nổi tiếng sau này. Và tên nhạc sĩ lần đầu gắn với tên một nhà thơ trẻ: Bùi Văn Dung, dù nhạc sĩ cũng chỉ biết đó là tên tác giả của bài thơ chứ không biết gì hơn về người đã sáng tác bài thơ này…

Bài hát được thu thanh, được phát rộng rãi nhiều lần theo yêu cầu của bạn yêu âm nhạc đài phát thanh. Nhạc sĩ nhận được nhiều thư khen ngợi của công chúng. Nhưng có một lá thư đặc biệt làm ông xúc động: ấy là thư của Bùi Văn Dung , tác giả bài thơ, được gửi về từ một chiến hào biên giới Tây Nam. Nhạc sĩ không ngờ rằng, nhà thơ ấy lại là một chiến sĩ đang cầm súng. Và trong lá thư gửi về cho ông, anh chỉ dám bày tỏ một nguyện vọng nho nhỏ: nhờ nhạc sĩ can thiệp để vào một ngày bài hát được phát lại trên sóng đài cho anh và đồng đội nơi mặt trận cùng đón chờ nghe…

*

...Một thời gian sau, tại nhà riêng của nhạc sĩ giữa lòng Hà Nội, có một chiến sĩ rụt rè gõ cửa. Nhạc sĩ đã hết sức vui mừng vì đó chính là Bùi Văn Dung - sau nhiều năm tháng đi chiến đấu ở phương Nam, nay được về thăm gia đình. Đêm ấy, nhạc sĩ đã giữ BùiVăn Dung ở lại, hàn huyên cùng anh bao điều về miền Nam sông nước, về nghệ thuật thi ca và vể cuộc đời người lính... Khi ấy nhạc sĩ mới hay Dung nhập ngũ từ một làng quê Bắc Bộ, từ năm 67 đã vào Nam chiến đấu, suốt những năm tháng thanh xuân gắn bó với chiến trường miền Nam, với miền sông nước Nam bộ, với mảnh đất chỉ có hai mùa mưa nắng và kể như không bao giờ biết đến mùa đông…

Cũng chính ở đây, trong mênh mang tiếng sông nước Cửu Long, hồn thơ trong Dung nảy nở, để rồi có một buổi trưa giữa Sài Gòn chang chói, chợt nghe đài báo miền Bắc đang mùa gió lạnh, bỗng nhớ da diết người vợ hiền bao năm cách xa mà viết nên lời…

Sớm hôm sau trước khi chia tay, người chiến sĩ gửi gắm cho nhạc sĩ: “Sắp tới đây đơn vị em lại đi chiến đấu xa hơn anh Tuyên ạ, cũng chẳng biết sống chết thế nào. Những năm tháng qua cầm súng, em có viết được ít bài thơ, em muốn anh đọc giùm và lưu giữ giúp em”.

Nhạc sĩ đón nhận cuốn sổ lưu giữ những vần thơ của Bùi Văn Dung còn thoảng mùi khói súng, vừa thấy thiêng liêng vừa thấy nôn nao. Ông ôm người chiến sĩ vào lòng: “Thôi em đi, chân cứng đá mềm Dung nhé”.

Năm 1978, nhạc sĩ lại vào công tác ở miền Nam. Lòng ông hướng về những đoàn Thanh niên xung phong của TP Hồ Chí Minh đang rộn rã khơi kênh, đào mương trên những mảnh đất khô cằn. Hơn lúc nào hết, những vần thơ của Dung gửi cho ông ngày ấy lại trỗi dậy, trong đó có một bài thơ mà từ chiến hào người chiến sĩ trẻ đã mở lòng đến với những dòng kênh :

Con kênh ta đào chưa có nước chảy qua 
Chỉ có nắng mùa hè cháy bỏng
Mồ hôi muối lưng áo em bạc trắng
Con kênh ta đào chưa là con kênh xanh

Trong một đêm lửa trại với các chiến sĩ Thanh niên xung phong, nhạc sĩ đã mang bài thơ này ra đọc, và được các bạn trẻ ở đây rất yêu thích. Có nhiều người còn chép cả vào sổ tay. Đêm sau, khi nhạc sĩ phổ xong thành bài hát, ôm ghi-ta bập bùng hát cho anh chị em nghe, lại càng được nhiệt liệt hoan nghênh. Và rồi những chàng trai, cô gái “mồ hôi muối lưng áo em bạc trắng” này chính là những tâm hồn đầu tiên chắp cánh cho bài hát bay xa.

Và bay xa hơn, tên người nhạc sĩ và chiến sĩ thêm gắn bó…

*

Thời gian trôi đi. Một mặt trận mới lại mở ra nơi những cánh rừng phía Bắc. Có một đêm nơi biên giới, trong lờ mờ ánh trăng non đầu tháng, đang hành quân cùng những đoàn quân ra trận, nhạc sĩ bỗng nghe tiếng gọi: “Anh Tuyên”. Một chiến sĩ chạy tới ôm chầm lấy ông: “Em đây, Dung đây. Đơn vị em vừa cấp tốc hành quân từ phía Nam ra”. Nhạc sĩ ôm chặt hơn người chiến sĩ, xúc động vì những năm tháng xa cách: “Thế Dung đã nghe Con kênh ta đào chưa?” - “Có anh ạ. Cám ơn anh rất nhiều” - “Thế với sự kiện này, Dung có thơ mới không? Dung lại bỗng trở nên bẽn lẽn: "Em có viết được một bài. Anh đọc xem nhé”. Người chiến sĩ trao vội bài thơ, xiết chặt tay nhạc sĩ một lần nữa, rồi hối hả chạy theo đơn vị về phía trước…

Đấy là một bài thơ tình của người lính, thổ lộ một tình yêu thầm kín, thiết tha: “Anh yêu em suốt đời/ Bằng tình yêu không nói”… Và: “Chiến tranh dài lắm đấy/Chờ anh nhiều như vậy/Mùa xuân nào chịu yên?”

Bởi lẽ:

Anh sẽ còn phải đi
Những phương trời bão nổi
Lại một kẻ thù mới
Hằm hè chốn biên cương…

Nhưng tuy vậy, trái tim người lính bao giờ cũng lạc quan, hy vọng:

Hai phương trời đầy nắng
Chờ anh về nghe em…

Bài thơ lại theo nhạc sĩ đi suốt chặng đường. Lòng ông biết bao xúc động. Ông như nghe rõ tiếng trái tim đập của Bùi Văn Dung, của những người lính. Và bỗng trong ông, những nét nhạc bay lên. Có lãng mạn quá không nhỉ? Ông bỗng tự hỏi mình. Và rồi tự trả lời: Chúng ta đã có rất nhiều hành khúc, nhưng với người lính nói riêng, với đất nước nói chung, không chỉ là hùng ca mà còn cần cả tình ca nữa. Có phải thế không nhỉ?

Những lời thơ của người chiến sĩ vẫn cuốn ông đi. Thế rồi trong tiếng súng biên giới Tình ca của người chiến sĩ ra đời. Nhân một lần ngồi tâm sự với những tướng lĩnh chỉ huy mặt trận, nhạc sĩ đã mạnh dạn hát. Những mái đầu bạc nghe xong đồng gật gù: “Rất tốt ông Tuyên ạ. Người chiến sĩ của chúng ta cũng rất cần những tình ca như vậy”.

Với sự đồng tình ấy, nhạc sĩ đã băng ngay về phía Bùi Văn Dung và đồng đội của anh, để hát cho họ nghe ngay giữa hai đợt súng nổ…