Xây dựng nông thôn mới là một đề án quan trọng của chính phủ nhằm để nâng cao đời sống của vùng nông thôn về mọi mặt từ vật chất đến tinh thần. Từ năm 2016, Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) đặt mục tiêu sẽ phấn đấu 50% số xã trên cả nước đạt chuẩn NTM. Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ít nhất một huyện đạt chuẩn NTM.

Đồng thời, nâng cao chất lượng đời sống văn hóa của người dân nông thôn. Tạo chuyển biến rõ nét về vệ sinh, môi trường, cảnh quan nông thôn theo hướng xanh - sạch - đẹp. Nâng cao chất lượng an ninh, trật tự an toàn xã hội nông thôn.  
Nhiều năm qua Hội VHNT Tây Ninh cũng đã triển khai, tập huấn và tổ chức đi thực tế nhưng chưa nhiều lắm. Cũng trong năm 2018, Hội VHNT Tây Ninh đã phối hợp với Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tổ chức thành công cuộc thi sáng tác và triển lãm ảnh nghệ thuật lần thứ XIV của tỉnh với chủ đề "Tây Ninh chung sức xây dựng nông thôn mới". Hội cũng tổ chức thành công cuộc thi sáng tác ảnh nghệ thuật với chủ đề "Nét đẹp con người, quê hương Tây Ninh trong thời kỳ đổi mới. Do đó sáng tác về Nông thôn mới là một đề tài không lạ đối với văn nghệ sĩ nhưng cũng chưa có những tác phẩm có chất lượng, có độ thu hút quảng bá nhiều trong quần chúng

Song song đó, từ nhiều năm qua trên cả nước đã phát động sáng tác về đề tài nầy rất nhiều, có nhiều bài hát hay được quần chúng yêu thích như Bài ca xây dựng nông thôn mới của Ngọc Khuê không chỉ là ca khúc dành cho làng quê Yên Sở của nhạc sĩ, mà đã trở thành lời ca cho bất cứ làng quê nào đang trên đà xây dựng nông thôn mới. Mong muốn qua ca khúc để “làm cho người nông dân yêu thiết tha quê hương mình” của nhạc sĩ Ngọc Khuê, bài hát lan toả rộng rãi, chắc chắn sẽ được nhiều người đón nhận. Bài hát sẽ có sức sống lâu bền như Mùa xuân làng lúa làng hoa của ông đã từng viết về những miền quê Việt Nam.

Bài Chào nông thôn mới của Nguyễn Ngọc Thiện rất sôi động vui tươi rất phù hợp biểu diễn tuyên truyền:

Mời về nông thôn mới ngắm cây cầu mới xây
Về vùng nông thôn xa trên những con đường mới
Nắng bước xuống lấp lánh hát bên đồng lúa xanh
Bao em thơ tung tăng đến lớp siêng học hành.
Nông thôn mới, chào niềm vui tới
Nông thôn mới thắp sáng ngày mai
Nông thôn mới, cuộc đời đổi mới
Nông thôn mới thắp sáng tình người.
Quê mình bây giờ biết mấy hoan ca
Quê mình bây giờ niềm vui khắp trời.

Theo tôi còn một bài  hát nữa đã lâu quen thuộc rất hay nói về vùng quê, đó là bài Hát về cây lúa hôm nay của Hoàng Vân, nội dung ngợi ca nông thôn mới rất nhẹ nhàng rất hình ảnh, mặc dù thời điểm đó chưa có Chương trình xây dựng Nông thôn mới: “Từ bàn tay xưa cấy trồng gió bấc. Chân lội bùn sâu dưới trời mưa phùn, và đôi vai xưa kéo cày thay trâu. Vì không có đất, vì nước đã mất. Cho đến hôm nay, những chàng trai đang lái máy cày, và bao cô gái sẽ ngồi máy cấy. Chiếc cầu tre chênh vênh nhỏ bé ớ ơ. Không mang nổi người gánh thóc nặng. Đường lớn đã mở, đi tới tương lai. Ngày mai đang bắt đầu từ ngày hôm nay. Ngày mai đang bắt đầu từ ngày hôm nay”.

Trở lại với phong trào sáng tác của Tây Ninh mấy năm vừa qua, nhìn lại cũng ít bài về Nông thôn mới, ngay trong nhiều tuyển tập của Hội tôi tìm những bài về nông thôn để minh họa thì thấy rất ít. Trong tập nhạc Miền đất nghiêng về phía mặt trời tôi kiếm được hai bài nói về nông thôn (chứ cũng chưa phải là Nông thôn mới): Màu xanh quê hương của Lê Chí Khối: “Trên đồng xanh bao la tôi hát về quê tôi, trên đồng lúa bao la quê hương yêu dấu”; và bài Quê tôi ơi! sao tình - Lê Hữu Trịnh: “Đi bên em đi bên em dưới ánh trăng vàng, trăng hạ huyền mềm mại sao lấp lánh, đi bên em đi bên em trên quê hương dát ánh vàng, sông Vàm ánh biếc mắt em long lanh…”.  Trong Tuyển tập Tây Ninh quê tôi Thành phố Tây Ninh tự hào và vươn lên có vài bài: Về lại Bến Cầu của cố nhạc sĩ Lê Chí Trung: “Người người nhà nhà bên nhau dựng xây nông thôn mới tương lai”, Bức tranh quê rực rỡ nắng hồng của Lê Thanh Ngọc: “Ngày nắng rộn ràng ngày mưa lung linh, để đồng lúa xanh, kìa những ngôi nhà mọc trên đường làng ngày tháng ngày tháng trôi”, Chiều quê của Vĩnh Phát, Chiều quê yên ả của Quang Cường (Ca khúc về Tây Ninh, 2004).

Gần đây nhà thơ Nghiêm Khánh  đã đưa cho tôi một bài thơ viết về nông thôn mới xã Long Thành Trung - Hòa Thành, lời lẽ cũng chân thành nhẹ nhàng gần với nhạc nên tôi nhận lời phổ, nhưng tôi nhận thấy có nhiều từ chưa vô nhạc chưa được nên bàn với nhà thơ xin sửa lại cho nhẹ nhàng hơn, sẵn đây cũng trao đổi chung với anh em văn nghệ sĩ để cùng nhau học hỏi. Bài thơ có câu: “Trăng khuya lờ lững trôi/ Lưỡi liềm treo nỗi nhớ, tôi sửa lại “Vầng trăng treo nỗi nhớ” cho hợp với giai điệu; câu: “Thương yêu về trăm ngả/ Niềm vui đến mọi người/ Long Thành Trung ngày ấy/ Nông thôn mới xuân tươi”, tôi sửa lại là: “Thương yêu về trăm ngả/ niềm vui đến mọi người/ quê mình ngày xưa ấy/ Giờ cất tiếng hoan ca” cho nó dễ đi vào giai điệu.

Trong quá trình sáng tác rất đa dạng, nhất là về đề tài Nông thôn mới cho ta nhiều cách nghĩ suy khác nhau để hình thành một ca khúc khả dĩ quần chúng chấp nhận được? Theo tôi có mấy vấn đề sau cần lưu ý :

1. Làm cho đề tài trở nên ấn tượng, gợi cảm hơn, trữ tình hơn là do mình, những từ ngữ trúc trắc cũng có thể sử dụng tự nhiên, mạch lạc như bài Người đi xây hồ Kẻ gỗ, ta thấy câu nầy khó vô nhạc mà Nguyễn Văn Tý xử lý rất khéo: “Tay anh phá đá tay em đào sỏi ngồi trong xe ủi anh nhớ những ngày hè, chân lội qua khe em nhớ mùa đông giá, ta nghe trong đó bao nhiêu là chuyện lạ”, những vần trắc (phá đá, đào sỏi, xe ủi) rất khó tạo tính thẩm mỹ cho âm nhạc nhưng nhạc sĩ đã dùng rất mạch lạc tình cảm.

Nhiều nhạc sĩ ngày xưa dùng từ rất khéo, gợi cảm và sâu sắc ý nghĩa. Qua lời nhạc mà làm lay động cả lòng người. Các nhạc sĩ nổi tiếng một phần cũng nhờ ca từ đẹp, tình cảm, như Văn Cao, Phan Huỳnh Điểu, Phạm Minh Tuấn, Hoàng Hiệp, Trịnh Công Sơn, Phú Quang, Trần Tiến..v..v..

Cố nhạc sĩ Xuân Hồng là người rất lưu tâm đến vần điệu trong bài hát, đa số bài nào của ông cũng gieo vần đàng hoàng, ông sử dụng các vần chân, vần lưng rất nhuần nhuyễn:

Tiếng súng Phước Long chờ mong tin thắng
Người đi xa vắng rồi sẽ có ngày
Về đường này thăm sóc Bom Bo
Tiếng nói ríu ra
lời ca trong vắt
Nhìn trong đôi mắt đều thấy mỗi người
Một nụ cười tin chắc tương lai.
(Tiếng chày trên sóc Bom Bo)

Đây là những vốn liếng quý báu cho ta tham khảo để nghiền ngẫm trong sáng tác. Còn hay dở ra sao là do năng lực của từng người.

2. Phải tạo được ý tưởng để hình thành bài hát cho ra giai điệu đẹp. Nếu đề tài bị bó hẹp thì ta mở rộng ra cho thoáng, chọn một góc độ nào đó cho gợi cảm hơn để viết, như viết về Dân số kế hoạch hóa gia đình thì rất khó nhưng nhạc sĩ Trần Tiến đã chọn một mảng tâm tình để viết Lá Diêu bông rất hay, rất đạt và đầy cảm xúc.

3. Tìm một cái tựa cho hay cho ấn tượng (nhạc sĩ thường hay đặt lại tựa khi phổ nhạc, ví dụ bài thơ Viết cho mùa đã qua của nhà thơ nữ khi phổ tôi đặt lại là Biệt khúc cho mùa xưa để gây chú ý).

4. Nên đem ca dao dân ca vào ca khúc cho có âm hưởng vì đề tài nông thôn rất gần với dân ca nhất là dân ca Nam bộ, khi trình diễn cũng rất phù hợp với người nghe

5. Đi thực tế  sáng tác cũng là một yếu tố quan trọng để ta tìm cảm hứng, tìm chất xúc tác cho bài hát. Tại Tây Ninh có nhiều xã đạt Nông thôn mới, Hội nên tổ chức cho anh em đi thực tế, hoặc nếu có điều kiện thì ta tự đi, nhiều địa phương ở xa đạt tiêu chí Nông thôn mới như  xã Hòa Hiệp  ở Châu Thành, xã Cầu khởi  ở DMC, các xã An Tịnh, An Hoà, Lộc Hưng và Gia Lộc ở Trảng Bàng…Ở gần có Hoà Thành, đến nay huyện có 4 xã công nhận xã nông thôn mới gồm Long Thành Trung, Long Thành Bắc, Long Thành Nam và Trường Tây, những địa phương nầy chúng ta đến để biết sự vươn lên, thay da đổi thịt của cơ sở từ đó tạo chất xúc tác cho sáng tác rất xác thực và sinh động

6. Ngoài ra, chúng ta cũng có thể phổ nhạc từ những bài thơ hay về nông thôn mới

7. Cuối cùng chúng ta cũng nên tham khảo thêm những bài hát hay về nông thôn của các nhạc sĩ nổi tiếng để học hỏi thêm về cấu trúc bài hát, đặc trưng của giai điệu tiết tấu ca từ (nên nhớ chỉ nghe để chiêm nghiệm thôi chớ không nên chịu ảnh hưởng nhé). Những bài đã được phổ biến nhiều và đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công bố kết quả bình chọn bài hát hay về đề tài nông nghiệp, nông dân, nông thôn năm 2010 như: Hát về cây lúa hôm nay, Người đi xây hồ Kẻ Gỗ, Tình cây và đất, Bài ca 5 tấn, Con kênh ta đào, Làng quan họ quê tôi, Tình đất đỏ miền Đông, Tiếng chày trên sóc Bom Bo... Đây là những bài hát hay về nông thôn trải qua nhiều giai đoạn của lịch sử  của dân tộc ai cũng biết.

Trên đây là một số ý kiến và kinh nghiệm để chúng ta có thể sáng tác một bài hát về nông thôn mới đạt hiệu quả cao, có chất lượng.

Nguyễn Quốc Đông - Chi hội Nhạc sĩ VN tỉnh Tây Ninh