Dấu ấn chuyến đi 200 dặm "đi một ngày đàng học một sàng khôn" tới Lübeck hiện diện trong nhiều tác phẩm cho đàn organ của Johann Sebastian Bach sáng tác về sau. Trong số đó có bản Toccata và Fugue , giọng Rê thứ mang ký hiệu BWV 565.

Bản nhạc: Toccata và Fugue giọng Rê thứ BWV 565
Tác giả: Johann Sebastian Bach
Thể hiện: Carlo Curley
*****

Bản nhạc: TOCCATA

Không như người đồng hương Handel học nhạc trên đất Ý, Johann Sebastian Bach hấp thu ảnh hưởng
từ phong cách Ý nhờ việc chuyển soạn một lượng lớn tác phẩm của Vivaldi. Qua các đại lý tại Đức của nhà xuất bản âm nhạc Le Cène (trụ sở chính ở Amsterdam), Bach có thể xem catalog và đặt mua tổng phổ các tác phẩm đã xuất bản mà ông quan tâm.

Bach bên cây đàn organ - Nguồn: answer.com

Bên cạnh cách tiếp cận với các phong cách, trường phái âm nhạc trên thế giới qua tổng phổ có được, Bach cũng rất ý thức với việc "đi một ngày đàng học một sàng khôn". Đi không nhiều và xa như Handel, song đến nay người ta vẫn lưu truyền câu chuyện về một chuyến bộ hành nổi tiếng của Bach. Ông đã cuốc bộ 200 dặm để được nghe Dietrich Buxtehude (1637 – 1707), một nghệ sĩ organ lớn thời đó chơi đàn. 

Năm 1703, ở tuổi 18, Bach bắt đầu sự nghiệp âm nhạc độc lập của mình với vị trí nhạc công organ (đàn ống) và nhạc sĩ tại thị trấn nhỏ Arnstadt. Vào tháng 10 năm 1705, hội đồng nhà thờ tại đây đồng ý cho Bach nghỉ phép 1 tháng để tới thăm thành phố Lübeck ở miền bắc Đức, nơi Dietrich Buxtehude đang làm nhạc công organ chính tại Nhà thờ Đức Mẹ.

Đàn organ trong nhà thờ Nguồn: tvuuc.org

Chính Handel cũng từng tới Lübeck và nghe Buxtehude chơi organ tại Nhà thờ Đức Mẹ vào năm 1703. Thậm chí Handel còn được Buxtehude tiến cử thay thế vị trí quan trọng của mình khi ông về hưu.

Song vì điều khoản bắt buộc người muốn đảm nhận vị trí này phải kết hôn với con gái của người đương nhiệm mà cô con gái của Buxtehude lại chả xinh đẹp gì nên tác giả của Water Music không đủ can đảm nắm lấy cơ hội sự nghiệp này
.
Không sung túc như Handel ở thời kỳ đầu của sự nghiệp, Bach quá nghèo nên không thể thuê xe ngựa cho một chuyến đi xa. Ông phải cuốc bộ 200 dặm từ Arnstadt tới Lübeck.

Tại Lübeck, Bach tận dụng mọi cơ hội để nghe Buxtehude chơi đàn. Ông cũng tham dự các tối hòa nhạc nổi tiếng tại Nhà thờ Đức Mẹ khi các tác phẩm cantata nhà thờ của Buxtehude được biểu diễn.

Các buổi hòa nhạc này cùng các buổi thảo luận về nghệ thuật với nghệ sĩ bậc thầy Buxtehude đã cuốn hút Bach tới mức ông lưu lại Lübeck qua cả Lễ Giáng Sinh cho tới tận tháng 2 năm sau.

Bach trở lại Arnstadt muộn mất 3 tháng. Trên đường về ông còn ghé thăm Jan Adams Reinken ở Hamburg và Georg Böhm ở Lüneburg. Böhm là học trò của nghệ sĩ organ nổi tiếng Reinken và là người từng giới thiệu với Bach truyền thống organ lớn lao của Hamburg. Năm 1701, khi còn ở Lüneburg, Bach cũng cuốc bộ hàng chục dặm tới Hamburg để nghe Reinken chơi đàn organ.

Bản nhạc: FUGUE

Bầu nhiệt huyết cùng những ý tưởng mới mẻ sau chuyến đi tới Lübeck ngay lập tức được Bach đưa vào thực hành trên cây đàn organ. Tuy nhiên cả giáo đoàn Arnstadt đã ngơ ngác hoang mang trước "những biến tấu gây sửng sốt và những nét hoa mỹ không thích hợp làm hủy hoại giai điệu và khiến ca đoàn hỗn loạn."

Hội đồng nhà thờ tại Arnstadt quyết định khiển trách Bach vì "những âm thanh lạ" và cũng đòi Bach giải trình lý do trả phép muộn. Sau nhiều xung đột tiếp theo, Bach quyết định tìm một vị trí mới. Tháng 6 năm 1707, ông trả lại chìa khóa văn phòng mình cho hội đồng nhà thờ tại Arnstadt rồi nhanh chóng tới thị trấn Mühlhausen, nơi ông được nhận làm nhạc công organ.

Một bức tranh miêu tả cảnh gia đình Bach trong giờ luyện nhạc của lũ trẻ Bach ngồi ở chiếc đàn - Nguồn: musicwithhease.com

Dấu ấn chuyến đi tới Lübeck hiện diện trong nhiều tác phẩm cho đàn organ Bach sáng tác về sau. Trong số đó có bản Toccata và Fugue, giọng Rê thứ mang ký hiệu BWV 565.

Là một trong các kiệt tác thời kỳ sáng tác đầu tiên của Bach, Toccata và Fugue nổi bật vì xu thế nhịp nhàng cũng như motif mở đầu đầy lôi cuốn của nó. Nhiều người còn coi tác phẩm này là mẫu mực của thứ âm nhạc rùng rợn cho đàn organ vì họ liên hệ nó với những cảnh phim câm cường điệu kịch tính.

Toccata và Fugue đã được chuyển soạn lại theo nhiều cách. Trong thế kỉ 20, thính giả thường được nghe nó qua bản chuyển soạn cho dàn nhạc của nhạc trưởng Leopold Stokowski. Những âm thanh ầm ì, được lãng mạn hóa của nó ngay trên cây đàn organ cũng khá hiệu quả, mặc dù những nghệ sĩ theo xu hướng chuẩn xác lịch sử lại tạo cho tác phẩm một cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn.

Sự luân phiên giữa các đoạn “gần như ngẫu hứng” và đối âm trong Toccata và Fugue cũng chính là đặc trưng trong các tác phẩm của Dietrich Buxtehude - người mà Bach không quản ngại cuốc bộ 200 dặm để gặp gỡ và học hỏi.

(Nguồn: http://tuanvietnam.vietnamnet.vn)