Quãng tam cung (Tritone) là gì và tại sao nó được đặt biệt danh là Quãng quỷ?

Gặp phải Quãng tam cung – một quãng âm khó nghe đến mức nó đã giành được biệt danh là “Quãng quỷ” (The Devil’s Interval), các nhà soạn nhạc và môn đồ của họ đã tránh né sử dụng chúng trong nhiều thế kỷ.

Nhưng tại sao Quãng tam cung lại gây khó chịu cho đôi tai của chúng ta – và làm thế nào mà các nhà soạn nhạc lỗi lạc nhất lại sử dụng sức mạnh độc đáo này để viết những khúc nhạc mạnh mẽ hay để mô tả chuyển động?

Quãng tam cung là gì?

Quãng tam cung (tritone) là một quãng âm được cấu tạo thành từ ba cung, hoặc sáu bán cung. Trong mỗi gam nguyên chỉ có duy nhất một quãng tam cung, nó rơi vào giữa nốt thứ tư và thứ bảy của thang âm, vì vậy trong gam C chính là giữa F và B. Hoặc trong G chính nó sẽ ở giữa C và F thăng:

Đừng quên rằng trước khi phát minh ra các loại nhạc cụ phím, chúng ta không có ‘điều chỉnh phổ quát’ và các nhạc cụ được lên dây theo nhiều cách khác nhau. Các quãng tam cung thực sự đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của hòa âm phối khí hiện đại …

Bạn có biết rằng không phải tất cả các nốt có dấu hóa được tạo ra cùng một lúc? F thăng và B giáng là những nốt đầu tiên, chúng được phát minh ra đầu tiên để thử nghiệm và giải quyết vấn đề của quãng tam cung trong âm nhạc.

Âm nhạc của ma quỷ

Trong thời gian qua, âm nhạc được tổ chức theo các thể thức (mode) hơn là theo các tone giọng (key). Các thể thức chỉ sử dụng các phím màu trắng trên bàn phím, vì vậy cách duy nhất để bạn có thể chơi trên một thang âm khác hoặc một mẫu khác theo các cung và các bán cung là bắt đầu trên mỗi nốt khác nhau.

Mỗi thể thức đều có “hương vị” và tính cách dễ nhận biết riêng. Người ta chấp nhận một truyền thống về thể thức này phù hợp với âm nhạc vui nhộn (ví dụ: Ionian và Lydian) và thể thức khác dành cho các chủ đề nhạc buồn (ví dụ: Dorian và Phrygian).

Hệ thống các thể thức hoạt động trên từng nốt trong thang âm … cuối cùng khi đi đến nốt B. Thang âm này được gọi là thể thức Locrian, đây là thang âm duy nhất mà nốt thứ năm của thang âm không cấu thành một quãng năm đúng – đó là quãng tư tăng – một quãng tam cung cấm kỵ!

Điều này đã đi ngược lại mọi thứ tốt đẹp mà âm nhạc đại diện. Một cách huyền bí, chúng được gọi là “diabolus in musica” – Ma quỷ trong âm nhạc. Thể thức Locrian rất hiếm khi được sử dụng.

Các nhà soạn nhạc muốn sử dụng thể thức cuối cùng này bắt đầu làm xáo trộn quãng âm quái quỷ từ B đến F để thử nghiệm và cải tiến thang âm. Một số nhạc sỹ đã giáng nốt B để cho ra kết quả là quãng năm đúng bên dưới nốt F, và một số khác thăng nốt F để được quãng năm đúng trên nốt B, việc thử nghiệm mang lại cho chúng ta hai dấu hóa bất thường đầu tiên – B giáng và F thăng.

Tại sao âm thanh của quãng tam cung nghe lại khủng khiếp như vậy?

John Sloboda, giáo sư tâm lý âm nhạc tại Trường Âm nhạc và Kịch nghệ Guildhall, giải thích rằng quãng tam cung đặc biệt gây căng thẳng thần kinh bởi vì bộ não con người được lập trình sẵn để tìm sự hài hòa và đối xứng trong âm nhạc:

“Khi chúng ta nghe thấy điều gì đó xung khắc, nó sẽ cho bạn một chút cảm xúc khó chịu bất chợt, bởi vì nó lạ lùng và bất ngờ. Cảm xúc khi nghe một quãng tam cung, kết quả có thể cũng không quá khác biệt so với cảm giác của một người bị vấp cầu thang khi không để ý đến việc nó đang thiếu nấc thang cuối cùng.

"Cao độ âm thanh hòa hợp với nhau khi có một tỷ lệ đơn giản giữa tần số của hai nốt nhạc. Tỷ lệ của hai nốt cách nhau một quãng tám (octave) nghe rất hài hòa là 2:1, và những âm thanh như vậy thậm chí người ta đặt cho cả hai nốt cùng một cái tên. Quãng âm hài hòa tiếp theo là quãng năm đúng, tỉ lệ (3:2). Cứ tiếp tục như thế, xuyên suốt toàn dải các quãng âm.

Vậy còn quãng tam cung thì sao? Vâng, các nốt của nó kết thúc với tỷ lệ bất cân xứng khó nghe 45:32 (hoặc 64:45 tùy thuộc vào cách bạn điều chỉnh nó). Dù bằng cách nào thì tỷ lệ này âm thanh khá xấu với tai người. Nhưng hoàn toàn không phải tất cả là tin xấu – Quãng tam cung đã tìm thấy danh tiếng và làm giàu trong thế giới dụng cụ báo thức và báo động khẩn cấp!

Quãng tam cung thực sự bị cấm bởi nhà thờ?

Rất nhiều tin đồn rằng âm nhạc chứa các Quãng tam cung đã bị cấm từ nhà thờ vì sự liên hệ của nó với ma quỷ. Câu chuyện lý thú này vẫn chỉ là chuyện tầm phào cho những người ưa tán gẫu, không có bằng chứng cho thấy điều này đã từng xảy ra.

Có nhiều khả năng là các quy tắc về sự hài hòa được kiểm soát nghiêm ngặt bởi những người sáng tác cho nhà thờ, việc cấm sử dụng quãng tư tăng vì lý do âm nhạc hơn là vì họ tin rằng đó là ma quỷ sống trong âm nhạc.

Một vài ví dụ:

Bản chất chói tai của Quãng tam cung gây khó chịu có thể được nhận biết ngay lập tức trong các bài hit và giai điệu chủ đề hấp dẫn. Dưới đây là mục yêu thích của chúng tôi: