Trong không khí tưng bừng của những ngày thống nhất đất nước, một dàn nhạc giao hưởng hoành tráng đã biểu diễn một đêm đặc biệt ở Nhà hát Lớn Sài Gòn, gây bất ngờ và để lại những dấu ấn khó quên trong lòng công chúng trong và ngoài nước.

Đó là buổi hòa nhạc giao hưởng của các nghệ sỹ Nhà hát Giao hưởng - hợp xướng - nhạc vũ kịch Việt Nam do giáo sư, nghệ sỹ nhân dân Trọng Bằng làm nhạc trưởng.

Sự thăng hoa của những giai điệu

GS.NSND Trọng Bằng kể lại: “Sau ngày thống nhất đất nước, Nhà hát Giao hưởng - hợp xướng - nhạc vũ kịch Việt Nam nhận quyết định vào trình diễn giao hưởng tại Nhà hát Lớn Sài Gòn để chào mừng giải phóng. Ngày 12/5/1975, từ cảng Hải Phòng, tàu thủy Sông Hương đã đưa hơn 100 nhạc công của nhà hát cập bến cảng Nhà Rồng. Tôi không có mặt trong đoàn đi hôm ấy vì lúc đó đang phải điều trị đường ruột, sức khỏe rất yếu. Nhưng, gần đến ngày biểu diễn, Giám đốc Nhà hát đến gặp tôi và bảo: ‘Nếu anh không đi thì sẽ không có ai chỉ huy, dàn nhạc sẽ không thể biểu diễn được’. Thế là tôi được lên một chuyến chuyên cơ đặc biệt (cùng một số nhà văn hóa, trong đó có giáo sư Vũ Khiêu) vào Sài Gòn”.

Vào Sài Gòn ngày 31/5, ngay tối ngày 1/6/1975, NSND Trọng Bằng đã chỉ huy dàn nhạc trình diễn buổi đầu tiên tại Nhà hát Lớn Sài Gòn.

Dàn nhạc giao hưởng biểu diễn tại Sài Gòn sau ngày giải phóng miền Nam 30/4/1975
(Ảnh nhân vật cung cấp).

NSND Trọng Bằng kể, Nhà hát Lớn Sài Gòn hồi đó chưa được xây dựng lại như bây giờ. Không có sân khấu, các nghệ sỹ của dàn nhạc phải “dàn hàng” biểu diễn trên bậc tam cấp. Lần đầu tiên biểu diễn ở miền Nam độc lập, không ngờ lại có đông người đến nghe đến thế, đủ mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi. Nhìn những khuôn mặt hăm hở, sáng bừng, những đôi mắt ngạc nhiên, tò mò, háo hức... người nhạc trưởng đã quên hết những đau đớn của bệnh tật, thăng hoa cảm xúc của mình cùng các nghệ sỹ của dàn nhạc, đắm mình vào những bản giao hưởng nổi tiếng thế giới như “Uvectuya Egmont”, “Coriolan”, “Leonora”, “Giao hưởng số 5” của Beethoven, “Concerto violon e moll” của F.B. Mendelssohn, “Những biến tấu Rococo cho cello”, trích đoạn bale Hồ Thiên Nga của P.I.Tchaikovsky, “Giao hưởng số 8” của F.Schubert, “Uvectuya Người thợ cạo thành Sévile” của J.Rossini, “Dòng sông Danube xanh” của Johann Strauss... Không chỉ biểu diễn những tác phẩm nổi tiếng thế giới, dàn nhạc còn trình tấu những bản nhạc giao hưởng Việt Nam như “Tây Nguyên chiến thắng” của Nguyễn Văn Thương, “Thắng lợi tình yêu tổ quốc” của Nguyễn Đình Tấn... Những giai điệu hào hứng, sôi nổi vang lên mừng ngày chiến thắng.

Nhạc trưởng Trọng Bằng đang chỉ huy dàn nhạc trong đêm nhạc giao hưởng đặc biệt
năm 1975 (Ảnh nhân vật cung cấp).

Khi những nốt nhạc cuối cùng kết thúc, khán giả trong nhà hát lặng đi. Rồi vỡ òa lên là những tràng pháo tay, lời tán thưởng của những khán giả có mặt trong đêm biểu diễn. Rất đông khán giả và rất nhiều phóng viên báo đài ở Sài Gòn và quốc tế đứng xếp thành hai hàng chào đón các nghệ sỹ trên lối đi.

NSND Trọng Bằng tâm sự: “Cảm xúc của tôi khi đó, chỉ có thể gói gọn trong hai chữ: Tự hào. Tự hào vì mình là nghệ sỹ miền Bắc xã hội chủ nghĩa vào trong Sài Gòn biểu diễn, tự hào mình là người đầu tiên chỉ huy chương trình hòa nhạc đầu tiên giữa miền Nam giải phóng... Đêm đó, tôi cũng được nghe nhiều khán giả bình luận: ‘Thật không ngờ, Việt Cộng không chỉ biết ăn cơm vắt, ngủ hầm, không chỉ lấm lem bùn đất và nồng nặc mùi thuốc súng, mà còn rất hào hoa, thanh lịch và tài giỏi’...”.

Những kỷ niệm khó quên

Đêm giao hưởng đầu tiên của các nghệ sỹ Nhà hát giao hưởng năm ấy không chỉ gây ra tiếng vang đối với nhân dân Sài Gòn, mà còn gây ấn tượng mạnh với nhiều người nước ngoài. Một phóng viên đài BBC sau khi nghe chương trình biểu diễn đã gặp NSND Trọng Bằng nói: “Khi chúng tôi nghe thấy âm nhạc Beethoven vang lên, cứ tưởng là phát ra từ một băng nhạc ở một căn nhà nào đó, không ngờ là của dàn nhạc giao hưởng từ Hà Nội vào và đang trình tấu trong Nhà hát Lớn thành phố. Các ông không chỉ có sức mạnh của quân sự mà còn có sức mạnh của một nền văn hóa tiên tiến. Như vậy thì các ông giành được chiến thắng là lẽ đương nhiên...”. Nhiều tờ báo trên thế giới cũng nhận xét rằng: Không ngờ một người Việt Nam có thể chỉ huy được một dàn nhạc hoành tráng như thế.

Tờ giới thiệu chương trình biểu diễn của dàn nhạc giao hưởng tại Sài Gòn năm 1975
(Ảnh nhân vật cung cấp).

NSND Trọng Bằng cho biết, sau đêm diễn đầu tiên, sáng 2/6/1975, rất nhiều người dân Sài Gòn đã tụ tập tại khách sạn Lê Lai (nơi ông và dàn nhạc ở), mang tặng xe hơi Fiat, xe máy Honda và rất nhiều đồ vật có giá trị khác... Khi thấy ông không nhận, họ rất ngạc nhiên và nói: “Việt Cộng hiền và đức độ quá”.

Một kỷ niệm nữa khiến NSND Trọng Bằng nhớ mãi: “Khi đó đất nước còn nghèo, cả dàn nhạc giao hưởng chỉ có mình tôi là chỉ huy được mặc áo đuôi tôm, còn lại các nhạc công chỉ mặc áo vest bình thường. Một chi tiết nhỏ hầu như không ai để ý. Vậy mà sau đêm biểu diễn, một chủ cửa hàng may trên đường Nguyễn Huệ đã mời cả dàn nhạc đến, may tặng mỗi người một bộ áo vest đuôi tôm làm trang phục biểu diễn. Lý do của chủ hiệu may rất đơn giản, là vì “dàn nhạc giao hưởng ở Hà Nội vào đã mang đến Sài Gòn một nguồn cảm hứng mới. Lần đầu tiên chúng tôi được thưởng thức một chương trình hoành tráng và ý nghĩa đến vậy. Không thể so sánh được với bất kì chương trình nào”.

Nhạc sỹ Hồ Quang Bình, Hội trưởng Hội Nhạc sỹ Hà Nội, cũng chính là người dẫn chương trình trong đêm nhạc giao hưởng đầu tiên ở Sài Gòn khi đó, kể lại: Giây phút đó, cả người biểu diễn và người nghe đều có những ngạc nhiên. Với nghệ sĩ thì đây là lần đầu được trình tấu những tác phẩm bác học của Việt Nam và thế giới ngay sau ngày giải phóng, còn người nghe thì không thể ngờ rằng dàn nhạc đã có trình độ thể hiện tuyệt vời, uyên bác đến vậy.
Nhạc sỹ Hồ Quang Bình chia sẻ, cho đến tận bây giờ, ông vẫn không thể quên được hình ảnh hai phụ nữ xinh đẹp có mặt tại đêm trình diễn. Trong lúc mọi người đang yên lặng chăm chú lắng nghe, hai phụ nữ này lặng lẽ đứng dậy, tìm lối bước ra ngoài. Ai cũng nghĩ rằng họ không hiểu âm nhạc giao hưởng nên bỏ về, không ngờ chạy đi mua hoa để tặng nhạc trưởng và các nghệ sĩ biểu diễn khi cuộc trình diễn kết thúc.

Ngay sáng sớm hôm sau, nghệ sĩ sân khấu Kim Cương cùng một số bạn bè cũng mang hoa đến chúc mừng các nhạc công tại nơi ở của đoàn - khách sạn Lê Lai và nói vui: “Không ngờ nghệ sĩ cộng sản cũng chơi Danube blue (Ðanuýp xanh) "lẳng" và hay đến thế...".

NSND Trọng Bằng cho biết, sau đêm đầu tiên, dàn nhạc còn tiếp tục ở lại Sài Gòn biểu diễn nhiều buổi hòa nhạc nữa, từ sân khấu nhạc viện, trường Taberd, phòng hòa nhạc khách sạn Rex, đến Nhà hát thành phố... chương trình nào, ở đâu cũng có rất đông người đến dự. Ngoài chương trình hòa nhạc, các nghệ sỹ còn biểu diễn vở nhạc kịch nổi tiếng “Người tạc tượng” của nhạc sỹ Ðỗ Nhuận (Tổng thư ký Hội Nhạc sĩ Việt Nam lúc đó), gây được tiếng vang và ấn tượng với công chúng Sài Gòn. Gần 3 tháng sau, ngày 2/9/1975, các nghệ sỹ của dàn nhạc mới trở lại Hà Nội biểu diễn ở Nhà hát Lớn Hà Nội để chào mừng ngày Quốc khánh.

Thành công vang dội của dàn nhạc giao hưởng Hà Nội tại Sài Gòn mùa hè 1975 đã làm nức lòng nhân dân cả hai miền Nam - Bắc. Nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà chính trị Trần Bạch Ðằng đã ví dàn nhạc giao hưởng của ta như một "binh đoàn tên lửa" trên mặt trận văn nghệ. Còn thượng tướng Hoàng Văn Thái, sau khi cùng với tướng Trần Văn Trà, Trần Văn Phác dự buổi hòa nhạc đặc biệt dành cho quân đội, đã nói một cách hóm hỉnh: "Vị tướng này (ý nói nhạc trưởng Trọng Bằng) chỉ đâu đánh đấy, các nhạc công răm rắp tuân theo lệnh, khác nào bộ đội ta tiến quân thần tốc, thống nhất đất nước".

NSND Trọng Bằng chia sẻ, trong gần 3 tháng biểu diễn liên tục trên đất Sài Gòn, những cơn đau của bệnh tật vẫn không ngừng hành hạ ông, nhưng sự hóa thân thăng hoa của những đêm nhạc đã khiến ông quên đi nỗi đau bệnh tật. “Tôi đã chỉ huy nhiều dàn nhạc giao hưởng, nhiều chương trình giao hưởng khác, nhưng với tôi, đêm hôm ấy, chương trình ấy là duy nhất và sâu sắc nhất trong cuộc đời hoạt động âm nhạc của tôi” - NSND Trọng Bằng tâm sự.

(Nguồn: http://baotintuc.vn)