Xã hội hiện nay rất nhiều bố mẹ đau đầu lo cho con cái chuyện “ăn- học”, trang bị kiến thức cho chúng. Nào trường chuyên, lớp chọn, thầy kèm, học thêm… ước mong con mình thi cử đỗ đạt, có bằng cấp, địa vị trong xã hội. Cũng đúng thôi, nhưng như vậy liệu đã đủ điều kiện để con mình có cuộc sống vui vẻ, hạnh phúc chưa? Tại sao nhiều người “có học” mà sao vẫn xử sự rất nhẫn tâm tàn bạo, và tại sao căn bệnh của thế kỷ, bệnh stress ngày càng tăng mạnh, không chừa một ai, thậm chí nhiều hơn trong giới trí thức, văn phòng, thương gia, luật sư…? Vậy chúng ta cần đầu tư cho trẻ điều gì nữa?

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Ông Kodaly Zoltan người Hung đã cống hiến cả cuộc đời mình để chứng minh cho phương pháp dậy học của ông ta, sau này được áp dụng phổ biến ở Mỹ, Nhật, và nhiều nước khác trên thế giới: Phương pháp đó là: “trẻ em cần được tiếp xúc và học âm nhạc từ nhỏ cũng như ai cũng cần học biết đọc, biết viết, biết làm toán…”.

Ông Kodaly khởi đầu phong trào “Xóa nạn mù âm nhạc” ở nước Hung từ cuối thế kỷ trước. Theo những nghiên cứu của ông, trẻ em nếu được học nhạc sẽ có kết quả tốt hơn trong học văn hóa, đặc biệt là môn toán, học hát không những giúp trẻ nói, diễn đạt tốt hơn mà còn cải thiện cả sức khỏe của các em, giúp trẻ dẻo dai hơn trong thể dục thể thao do biết cách lấy hơi chính xác.

Đứa trẻ nào “ngoan” là đứa trẻ liên tục ngồi lì trên bàn học? Muốn giỏi ngoại ngữ phải học thuộc lòng, ngày phải giải toán 4-5 tiếng đồng hồ để “luyện” mới giật được các giải thưởng? Tại sao các đứa trẻ “giỏi” như vậy mà sau này lớn lên ra đời lại chưa chắc đã thành người có ích cho xã hội? Ở châu Âu chuyện học hành đúng là không có gì “ép buộc” cả. Mặc cho sự lo lắng của các bậc phụ huynh sao con mình học ít, “lười” ngồi vào bàn, các cô giáo luôn nhấn mạnh “hãy để cho các em tự nguyện, tự thích học, em nào hiện chưa thích cứ từ từ rồi sẽ thích, không được giục giã.

Một ví dụ nhỏ: nhà trường nơi con tôi học mở thêm khóa học đánh cờ vua. Để khuyến khích trẻ em tham gia, cô giáo không giải thích dài giòng mà mời một cựu học sinh cũ của trường đến nói chuyện. Đó là một ông già đã trên 70 tuổi, từng đạt danh hiệu đại kiện tướng cờ vua từ năm 24 tuổi, nhiều lần đi thi cờ vua Olimpic quốc tế giật giải mang vinh quang về cho Tổ quốc. Khi đến trường ông ta cũng chẳng nói nhiều về cờ vua với bọn trẻ mà ngồi vào chiếc đàn piano cũ trong lớp vừa đánh đàn vừa hát cho chúng nó nghe, tâm sự với chúng rằng thời trẻ ông ta muốn thành nghệ sĩ dương cầm hay hát opera. Ông ta nói âm nhạc đã giúp cho đầu óc ông luôn minh mẫn khi đánh cờ và đến tận bây giờ ngày nào ông ta cũng tập đàn cũng như tập chạy, tập thở để giữ gìn thể lực, chống lại những giây phút thật stress trong các trận thi đấu cờ vua gay cấn.

Sau này cứ mỗi lần con tôi cằn nhằn chuyện phải tập đàn, tôi lại nhắc đến tên ông Portish Lajos là cậu ta im ngay. Cần phải học âm nhạc - thường khi đã lớn tuổi con người ta mới nhận ra điều này. Thời còn bé, chắc ai cũng trải qua giai đoạn cầm chảo “gảy đàn”, lấy đũa “gõ trống ” hay tay cầm cái thìa thay cho micro. Học đàn thật sự lại vất vả hơn nhiều vì ngay lập tức nó không hay, không hấp dẫn như trẻ con hình dung. Cần rất nhiều kiên nhẫn, vất vả và công sức của cả trẻ con lẫn bố mẹ. Chính bởi thế, theo “Phương pháp Kodaly”, trẻ em cần được tiếp xúc với âm nhạc từ nhỏ và phải có phương pháp sư phạm tốt. Một cô giáo trường mầm non phải qua thi tuyển về nghe, hát, nhạc cụ. Trẻ em được tiếp xúc từ bé qua các bài hát dân ca, các nhạc cụ dân gian đơn giản, nghe nhạc nhiều sẽ “thấm dần” và trở nên có nhu cầu với âm nhạc. Những đứa trẻ như vậy sau này thường tập trung hơn trong giờ học, không hung hăng và tự kiềm chế được bản thân hơn.

Thời gian gần đây rất nhiều hội thảo ở Việt nam đề cập đến vấn đề phải đổi mới trong lĩnh vực giáo dục, thay đổi phương pháp giảng dạy, cải biên sách giáo khoa…, nhưng chưa từng thấy ai đề cập đến “môn phụ” âm nhạc, cho rằng đấy là trách nhiệm của bố mẹ, không liên quan đến nhà trường? Tất nhiên sau này lớn lên không phải em nào cũng thành nhạc sĩ, nghệ sĩ, cũng như không phải cần học toán để thành nhà nghiên cứu toán học hay cần học văn để trở thành nhà văn, nhà thơ. Chỉ có điều chắc chắn, như các nhà khoa học đã chứng minh, học âm nhạc từ nhỏ giúp phát triển khu vực các tế bào não cần cho sự cân bằng trong tâm hồn sau này.

Đất nước Hung tuy rất nhỏ bé trong châu Âu nhưng lại thật hãnh diện là một cái nôi của âm nhạc với những bậc tiền bối nổi tiếng trên thế giới như Liszt Ferenc, Bartok Bela, Kodaly Zoltan…. Nhiều khi tôi cũng thây hơi ngạc nhiên và thích thú khi thấy một anh làm vườn hôm nay nghỉ không đi làm vì còn đi tham gia thổi kèn trong một ban nhạc vùng quê, một “Big Boss” của ngân hàng đánh dàn biểu diễn trong bữa tiệc liên hoan của công ty.

Âm nhạc tạo cho con người ta cảm giác thoải mãi thư giãn hoàn toàn và xóa nhòa ranh giới về đẳng cấp, tuổi tác, giàu nghèo. Xin trích dẫn lại một câu nói của ông Kodaly Zoltan: “Âm nhạc là nguồn sống của tâm hồn, không gì có thể thay thế được. Ai không sống cùng với nhạc, tâm hồn người đó sẽ khô cằn như cơ thể thiếu máu. Một cuộc sống toàn diện không thể thiếu âm nhạc và người nào có mối liên quan đến âm nhạc sẽ cảm nhận cuộc sống theo một kiểu khác!”

Bác sĩ Đặng Phương Lan
Budapest 2014.07.31