Tiền gây cảm xúc trực tiếp cho thị giác (nhìn), xúc giác (cầm, chạm). Nhưng tiền còn tạo cảm hứng cho thính giác - Đó là những đồng tiền âm nhạc, đồng tiền hát ca và ít người để ý những hình in trên đồng tiền.

Thông thường, trên tiền giấy hoặc xu thường in ảnh các vị lãnh tụ, những anh hùng có công với đất nước hoặc những hình ảnh lao động đặc trưng cho dân tộc như: ngư nghiệp, nông lâm nghiệp, hay công nghiệp hiện đại. Ở Việt Nam, mấy ai được cảm xúc với đồng tiền gợi ra biển âm thanh khi in khuông nhạc lời ca và chân dung các nhạc sĩ thiên tài lừng danh thế giới.

Mỗi đồng tiền, như postcard, tem thư truyền đi khắp nơi, giới thiệu truyền bá hình ảnh giáo dục và về đất nước. Tuy nhiên tem hay tiền có xu hướng mất dần khả năng truyền thông này khi công nghệ tin học phát triển. Mọi giao dịch đều trên máy đặc biệt là tem thư. 

Mỗi đồng tiền ra đời đều gắn liền với một giai đoạn lịch sử. Những hình ảnh trên tiền đều mang ý nghĩa rất lớn. Đặc biệt, nhân dịp kỷ niệm các vĩ nhân, những người có công trên mọi lĩnh vực, nhiều tổ chức xin phép nhà băng cho ra những đồng tiền với số lượng rất ít không lưu hành, chỉ dùng cho giới sưu tầm và ai thích giữ làm kỷ niệm, nên mau chóng hết ngay.

Hình ảnh trên tiền cũng là một sân chơi cho các họa sĩ. Đồng 10 euros vinh danh cho nhạc sĩ Jean Philippe Rameau (1683-1764) phát hành năm 2014 nhân dịp kỷ niệm 250 năm ngày mất của ông. Một mặt đồng tiền là hình ảnh trang phục vũ nữ opera Paris Versailles thời đó trình diễn vở opéra nổi tiếng của nhạc sĩ này - "Những nàng Ấn Độ duyên dáng". Hình vẽ trên đồng tiền do nhà thiết kế mẫu nổi tiếng thế giới Chistian Lacroix (sinh năm 1951) thể hiện.

Năm 1936, đồng xu 2 pengo của Hungarie vinh danh nhạc sĩ thiên tài Đức F.Liszt (1811 - 1886)

Đồng tiền kỷ niệm 150 năm năm sinh nhà soạn nhạc Phần Lan Jean Sibelius (1865-1957), phát hành năm 2015

W.Mozart (1756 - 1791) -  nhạc sĩ thiên tài Áo từng sống ở nhiều thành phố châu Âu,nên được nhiều nước vinh danh ông.

Tiền phát hành năm 2006, kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Mozart

Tiền Áo trước khi chuyển sang euros vinh danh nhạc sĩ Mozart

Đồng 1 euros do Irlande phát hành năm 2002 kỷ niệm Mozart

Đồng Euros xu, lưu hành ở châu Âu với hình ảnh đàn Lyre ca ngợi cây đàn dân tộc rất thịnh hành ở những châu Âu.

Roumanie (viết theo tiếng Anh là Romania) một quốc gia đổi thay sau cách mạng 1989, đã vinh danh văn nghệ sĩ bằng cách in hình ảnh những người góp phần làm vinh danh văn hóa nước mình trên thế giới. Khách du lịch phải ngạc nhiên khi cầm những đồng tiền mang nốt nhạc và khuông nhạc như sóng lượn. Đó là tờ bạc 5 lei, một đồng tiền thông dụng nhiều trong giao dịch. Do nông nghiệp phát triển, các mặt hàng nông sản giá rất thấp so với các nước châu Âu, nhiều sản phẩm hàng ngày thông thường ở nước này sấp sỉ 5 lei.  Đồng tiền 5 lei được lưu hành khắp nơi. Trên đồng tiền vinh danh cho nhạc sĩ George Enescu (1881-1955), vừa là chỉ huy dàn nhạc, giảng viên đã có công lớn  trong nền âm nhạc Romania đầu thế kỷ 20.

Mặt sau đồng 5 lei Romania là Nhà hát Lớn Atena và dòng nhạc trích trong đoạn Opera nổi tiếng Oedipus dựa theo truyền thuyết Hy Lạp, phát hành từ năm 2005.

Mỗi quyết định hình ảnh trên đồng tiền đều phải qua một hội đồng phê chuẩn. Việc vinh danh này giải thích tại sao nước Romania còn nghèo so với các nước trong cộng đồng chung châu Âu đã mạnh dạn tổ chức lễ hội âm nhạc dân gian khắp nơi trên đất nước. Tổ chức Liên đoàn Văn hóa dân gian Quốc tế (IGF) nằm tại Romania, trụ sở đặt tại Bitrita, một thành phố nhỏ thuộc vùng Transivania (nơi nổi tiếng với truyền thuyết Dracula, đã quay nhiều bộ phim "bom tấn"). Hằng năm, Liên đoàn tổ chức lễ hội ở khắp Romaniavới nhiều nước tham dự. Đặc biệt lễ hội chỉ tổ chức 3, 4 ngày được các Tòa thị chính các thành phố hưởng ứng. Các đoàn văn nghệ dân gian được chia đi các thành phố, luôn thay đổi để mọi người dân đều được thưởng thức và phát triển văn nghệ dân gian từng khu. Các cuộc thi tổ chức từ làng xã. Buổi biểu diễn khai mạc lễ hội đều miễn phí để mọi tầng lớp công chúng đều được hưởng. Văn nghệ dân gian từ lao động, từ dân mà ra. Yêu lao động, yêu dân là yêu văn nghệ dân gian. Với quan niệm đó, ngày lễ các vị lãnh đạo đều có mặt và đứng xung quanh xem cùng quần chúng, không có khán đài đặc biệt hay bục để phát biểu. Tôn giáo là thành phần quan trọng trong đời sống dân ở đây, nên vị linh mục cũng tham dự như dân đến chúc mừng. Các nghệ nhân múa hầu như không chuyên. Họ tham gia vì tình yêu nghệ thuật, yêu dân ca dân vũ. Họ vẫn phải bươn chải vì cuộc sống. Văn nghệ dân gian sinh ra từ lao động. Vì thế, tên các lễ hội mỗi tỉnh đặt rất hay đầy ý nghĩa : Đám cưới Zamfir, Điệu vũ tổ tiên, Lễ hội Cá vàng… đều nói lên tính truyền thống, và phong tục lâu đời nơi đây.

Ca hát, nhảy múa giúp con người quên đi những gian khổ trong cuộc sống, cũng là điểm hẹn gặp gỡ giúp nhau trong hoạn nạn. Những điệu vũ tập thể rất đơn giản cầm tay nhau, nhảy vòng quanh lửa. Vòng tay càng rộng tình người càng bao la. Mọi người tự nguyện xin cầm tay nhau dù không quen biết. Âm nhạc - vũ điệu nối kết tình bạn.

Vinh danh danh nhân văn hóa nghệ thuật chính là vinh danh tình người. Văn hóa là cầu nối vô hình và hữu hiệu đưa các dân tộc xích lại gần nhau. Những cuộc gặp gỡ đầy tình nhân ái.

Những đồng tiền mang thông điệp truyền đi khắp nơi. Romania còn nghèo, sự quan tâm đến văn hóa nghệ thuật và vinh danh nghệ thuật qua hình ảnh trên tờ giấy bạc đã nói lên một đất nước Romania khát vọng hòa nhập vào thế giới, nối kết bạn bè bằng con đường văn hóa hòa bình, đáng yêu và độc đáo.

___________________

*Tiến sĩ Văn học Người Việt ở Paris - CH Pháp