Không chỉ còn là thí sinh – giám khảo và những bài hát, các cuộc thi âm nhạc trên sóng truyền hình đã được hiểu và thể hiện đúng với tính chất của một show truyền hình để xem và giải trí. Vì vậy, các nhân tố chứa đựng trong những cuộc thi thế này đã khác và các giá trị nó đem lại cho đời sống âm nhạc cũng thay đổi theo thời gian.

Nhiều “nhân tố” mới được áp dụng

Không chỉ yếu tố thực tế, hay việc khán giả trở thành người quyết định % thắng thua của thí sinh ở mỗi giai đoạn trong cuộc thi khác nhau đã quá quen thuộc với khán giả truyền hình, quan trọng hơn nữa chính ở việc áp dụng đồng thời nhiều cái mới lạ trong một cuộc thi. Trước hết, đối tượng thí sinh được chia bảng. Ví như ở “X-Factor – Nhân tố bí ẩn”, hay “The Winner Is – Tôi là người chiến thắng”, là hai cuộc thi âm nhạc trên sóng truyền hình hiện nay có sự chia bảng thí sinh nhỏ và nhiều nhất. Khán giả sẽ thấy ở sự công bằng nhất định cho từng nhóm đối tượng thí sinh, không có việc phải so sánh giọng hát nam với nữ, thí sinh tạm gọi là chuyên nghiệp với thí sinh không chuyên.

Lợi dụng việc áp dụng nhân tố thí sinh mới, đã có chương trình thành công khi thu hút được người xem, Tôi là người chiến thắng mạnh dạn cho luôn thí sinh là khách mời nổi tiếng, ca sĩ chuyên nghiệp vào thi. Tuy nhiên, có quá nhiều đối tượng thí sinh cũng là thử thách làm sao cuộc thi âm nhạc làm nổi bật được một nhóm đối tượng duy nhất, chắc chắn ca sĩ chuyên nghiệp, hay khách mời nổi tiếng qua mỗi năm sẽ là thử thách chọn lựa, vì đây thường không thuộc nhóm thí sinh đạt giải cao nhất trong những cuộc thi âm nhạc thế này. Chia theo giới tính, “Nhân tố bí ẩn” hiện là cuộc thi âm nhạc đang tạo được sự quan tâm rất nhiều. Đêm thi dành cho các thí sinh nam, rồi thí sinh nữ lần lượt diễn ra đúng như màu sắc phong phú mà các cuộc thi âm nhạc trước đây chưa từng có.

Đan cài trong chính thí sinh là việc tạo nên các hình ảnh xen kẽ trong một đêm thi. Tận dụng tối đa sự khác biệt giữa thí sinh với nhau. Có bạn sở trường là nhạc dân ca, có thí sinh hát tốt nhạc quốc tế và đồng thời cũng có thí sinh có khả năng diễn xuất, tạo tình huống. Bắt đúng nhịp với nhu cầu giải trí hiện nay, các cuộc thi âm nhạc không ngại khi đưa lên chương trình của mình những phần thi có yếu tố trình diễn nhiều hơn hát. Ví dụ như thí sinh Đinh Huy trong “Nhân tố bí ẩn” là ví dụ về việc tận dụng tối đa khả năng trình diễn của anh hơn là giọng hát. Chính sự áp dụng đồng thời các nhân tố mới này, phần nào giải đáp được bài toán làm mới cho nhiều cuộc thi âm nhạc rất truyền thống hiện nay.

Một cấu trúc rất dễ nhận thấy của nhiều cuộc thi âm nhạc hiện nay là nội dung thi và dòng nhạc sẽ không còn là đồng chất trong một đêm. Việc trộn lẫn giữa thí sinh hát dân ca, thậm chí dòng Bolero bên cạnh thí sinh hát nhạc dance, nhạc Rock... đã tạo nên nhiều cơ hội xây dựng thành công tính đặc thù của những cuộc thi âm nhạc hướng mở. Từ trong những tranh luận của ban giám khảo, mỗi dòng nhạc tìm được khán giả riêng và thí sinh cũng bắt đầu phân hóa theo dòng nhạc. Vì vậy, không ít cuộc thi hiện nay chính là một “sân sau” nữa của nhiều giá trị khác mà chính các thí sinh đang lợi dụng để thực hiện ước mơ con đường ca hát của mình.

Các cuộc thi chỉ là “sân sau”?

Nếu như cách đây khoảng 5 đến 7 năm, khán giả vẫn hình dung thí sinh đi thi để trở thành ca sĩ chuyên nghiệp, với vài bạn trẻ đây là “tấm vé” thông hành để bước chân vào làng nhạc, thì suy nghĩ đó đã trở nên cũ kỹ trước một chiến lược, góc nhìn khác về các cuộc thi âm nhạc với thí sinh. Do đặc thù là những chương trình truyền hình trực tiếp vào khung giờ nóng hàng tuàn, kéo dài có khi là nửa năm. Vì vậy, các cuộc thi âm nhạc hiện nay được nhìn như một cơ hội quảng bá tên tuổi, thử sức và làm mới nhiều hơn là để trở thành một ca sĩ, hay ca sĩ chuyên nghiệp theo cách nghĩ thông thường nhất. Bản thân chính các cuộc thi cũng muốn tạo ra sản phẩm quảng cáo chứ không hẳn là một ca sĩ như khán giả thấy.

Từ nhận thức tôi là một thí sinh sang tôi là một ca sĩ đi tìm phương thức quảng cáo mới. Ngay trên sân khấu những cuộc thi âm nhạc ấy bùng nổ nhiều hơn những scandal. Cuộc cạnh tranh hậu trường hay ngay tại đêm diễn đôi lúc chỉ ở một mục đích là thu hút sự chú ý về phía mình. Ở khía cạnh này, giám khảo cũng là một trong những nhân tố không bỏ qua giá trị Pr mà các cuộc thi đem lại. Tại sao một Pha Lê, Giang Hồng Ngọc, Anh Thúy, Quốc Thiên... đã có bề dày làm nghề vẫn sẵn sàng đi thi như một thí sinh mới? Như chia sẻ của chính Pha Lê hay Giang Hồng Ngọc thì những ca sĩ này đa phần muốn thay đổi chút gì đó mới mẻ trong hình ảnh, giới thiệu tới khán giả những thay đổi của họ trong sự nghiệp âm nhạc.

Vô hình chung, với không ít thí sinh, những cuộc thi hôm nay không còn là bước đệm chỉ là một mắt xích trong chuỗi các hoạt động PR để tạo nên hiệu ứng tổng lực cho hình ảnh của mình. Nhiều ca sĩ trẻ đã chọn thi hát như con đường đánh bóng tên tuổi nhanh nhất. Vụt sáng trở thành ca sĩ được săn đón như Hoàng Tôn, Vũ Cát Tường... đã chứng minh cho thấy giải thưởng hay điểm số không còn quan trọng nữa mà chính là quá trình họ được xuất hiện trên truyền hình và lôi kéo được khán giả về mình càng đông càng tốt. Giá trị thặng dư về mặt quảng cáo đã được sử dụng một cách triệt để và đây là một trong những nguyên nhân khiến cho các cuộc thi âm nhạc hiện nay mất dần yếu tố thí sinh, giành giật chiến thắng bằng chính tài năng của họ.

Bên cạnh những hiệu quả không thể ngờ của các cuộc thi âm nhạc mới hiện nay chính là góc khuất về một hệ lụy không hề nhỏ. Từ các giá trị ảo đằng sau mà thí sinh và ban tổ chức đạt được mà giá trị thực của một cuộc thi âm nhạc gần như mất hẳn, được thay thế. Xu hướng và xu thế có khi là vậy, và thực tế đã chứng minh, các cuộc thi âm nhạc đã dần tạo nên góc nhìn khác biệt về thí sinh, giám khảo, người thắng cuộc. Liệu có một sự quay đầu trong tương lai khi không ít những giọng hát hay, tài năng âm nhạc thật sự dần rơi rụng sau rất nhiều cuộc thi tương tự như thế này?

 (Nguồn: Tạp chí Âm nhạc Việt Nam)