Simmy Richman, người giữ mục giới thiệu album mới cho tờ The Independent đã tìm cách giới hạn trong 10 thể loại cho chuyên mục của mình: rock, soul, funk, jazz, blues, folk, electronica, world và cổ điển. Nhưng không dễ chút nào. Ví dụ mà anh đưa ra, album mới của ca sĩ người Canada Grimes, đĩa Art Angels được Wikipedia của cô định dạng “synth pop/dream pop/experimental/art pop/electronic” nhưng vì diện tích giới hạn trên trang báo, album hẳn sẽ được gắn mác “pop” là tiện nhất. Nhưng rõ ràng, Grimes khó có điểm chung gì với One Direction.

Nhưng thế giới internet thì không có giới hạn. Tuần rồi, Spotify đã công bố danh sách 50 thể loại kỳ lạ nhất trong 1,371 thể loại mà họ đang sử dụng để phân loại nhạc.

Trong cuốn The Long Tail xuất bản năm 2005, tác giả Chris Anderson cho rằng bài hit là hiện tượng dựa trên sự hiếm hoi. Các cửa hàng băng đĩa có lượng kệ đĩa giới hạn và những đĩa bán được 10,000 bản thì có lợi để trữ hàng hơn là đĩa chỉ bán được 10 bản. Và những bài hit, những đĩa bán được 10,000 bản sẽ được trưng ra ở chỗ dễ thấy, dễ chọn. Nhưng trên internet, kệ đĩa là vô hạn và chính vì vậy, các hãng đĩa không cần phải tập trung việc kinh doanh của mình vào việc tạo hit. Cứ bày hết những gì đang có, ai thích gì sẽ mua đó. Anderson đã viết “Nền văn hóa đã chuyển hướng từ việc chạy theo một nhóm nhỏ ở trên đầu bảng xếp hạng sang việc tìm thể loại yêu thích của riêng mình và khám phá những gì bên ngoài những thứ được phát trên phương tiện truyền thông chính thống, chủ lưu.” Ngay cả người thủ cựu như trùm truyền thông Rupert Murdoch cũng nhận xét về khả năng vươn ra xa của văn hóa hiện đại: “Người trẻ tuổi không muốn dựa vào một hình tượng nào đó như Thượng đế bên trên nói với họ rằng điều gì quan trọng. Họ muốn điều khiển truyền thông thay vì bị điều khiển bởi truyền thông.”

Nhưng không phải khi được thoải mái lựa chọn thì việc buôn bán sẽ trôi chảy hơn. Một nghiên cứu cho thấy càng có nhiều lọ mứt để trên kệ ở siêu thị thì khả năng khách hàng mua một lọ sẽ càng thấp hơn. Nhiều quá không biết lựa cái nào nên thôi bỏ qua. Người tiêu dùng bị choáng ngợp bởi sự tự do trong lựa chọn. Chín năm sau cuốn The Long Tail, các bài hit vẫn là xương sống của ngành kinh doanh băng đĩa. Trong 13 triệu bài được tung ra để bán trong năm 2008, có 52,000 bài thu vào được 80% doanh thu của làng nhạc. Mười triệu bài trong số này không bán được thậm chí 1 bản. Ngày nay, 77% lợi nhuận trong ngành công nghiệp âm nhạc thu vào được nhờ 1% tổng số nghệ sĩ.

Trong 1,371 thể loại mà Spotify đưa ra, nhạc rap và hip-hop được phân thành 54 loại! Trên mặt báo, 54 thể loại này dễ dàng gắn mác “hip-hop” mà không gây tranh cãi gì. Nhưng làm vậy cũng mất đi thú vui tìm tòi lục lọi, ví dụ như biết thêm về thể loại “chip-hop” với các rapper sẽ đọc rap trên nền nhạc của trò chơi vi tính thuở xưa, với âm thanh 8 bit ví dụ trên nền nhạc của trò chơi Mario hái nấm chẳng hạn.

Ðể tỏ vẻ chất và sành, bạn có thể khoe mình đang thích các thể loại như “catstep”, “black sludge”, “drone folk”, “skweee”, “vegan straight edge”… các dòng nhạc mà sách giáo khoa âm nhạc cũng không thể cập nhật kịp.

– Drone folk: Drone là thể loại nhạc mà một hợp âm hoặc một nốt nhạc sẽ được chơi xuyên suốt tác phẩm, không thay đổi, mang lại cảm giác rền vang, âm ỉ, một không khí cũ xưa, hoang vắng. Còn nhạc folk là nhạc dân ca mộc mạc. Drone folk giống như kiểu dân ca truyền thống nhưng không bận tâm đến quãng hợp âm hay giai điệu. Một hoặc ba nốt nhạc được chọn và vang suốt bài hát, giọng hát cũng thay đổi càng ít càng tốt. Bạn sẽ thấy thể loại này cũng hấp dẫn nếu như giữ cho mình không bị ngủ gục.

Ban nhạc Glad thể loại Drone Folk – NGUỒN CHARTATTACK.COM

– lowercase: thể loại này, đương nhiên phải viết thường, không viết hoa dù ở đầu câu (nghĩa đen của lowercase là chữ viết thường) và là loại nhạc theo chủ nghĩa tối giản đến mức khiến các bài drone folk mà bạn vừa nghe lúc nãy phức tạp y như “Bohemian Rhapsody.” Một album của Jacob Kirkegaard có tên là “4 rooms” là một dự án âm thanh thuộc dạng lowercase này. Jacob chọn 4 căn phòng trước đây từng là nơi gặp gỡ của con người: một nhà thờ, một giảng đường, một hồ bơi, một phòng tập thể dục, tất cả đều bị bỏ hoang tại Chernobyl, Ukraine. Trong mỗi phòng, anh đặt máy ghi âm 10 phút và sau đó mở băng ghi âm 10 phút đó ngay tại căn phòng, đồng thời tiếp tục ghi âm bản mới. Sau khi chồng các lớp âm thanh đó 10 lần thì các căn phòng đó bắt đầu có tiếng vang âm ỉ khác nhau! Một tác phẩm khác của anh có tên “Chasm Chant” được mô tả là giống như bạn mang micro lặn xuống nước, bơi cùng cá heo và cá voi rồi ghi âm lại âm thanh đó.

Jacob Kirkegaard với album “4 rooms” – NGUỒN SOMAMAGAZINE.COM

– Vegan/straight edge: đây là một thể loại rất mâu thuẫn, bạn là người có đạo, kiêng cữ thịt, các loại thuốc kích thích, rượu bia và gìn giữ sự trong sáng của thể xác để dành cho hôn nhân. Làm cách nào để giải thoát sự giận dữ và thất vọng với cuộc sống như vậy? Hãy nghe vegan/straight edge, một kiểu nhạc hardcore punk không khác biệt gì lắm với thông thường, đầy giật cục, bức bối trong âm nhạc. Sự khác biệt chỉ có thể là sự ngưỡng mộ khi biết các thành viên nhóm nhạc thuộc dòng này (dù hầu hết vẫn xăm kín tay) có cuộc sống khá chay tịnh.

Spotify có những playlist “Sound of…” để bạn điền vào chỗ trống và tìm hiểu về các thể loại mình đang muốn biết. Có Sound of Catstep, Sound of Skweee… Ngay cả một số hãng đĩa đặc trưng cũng có thể điền vào chỗ trống như Sound of Tzadik (một hãng đĩa chuyên thể loại nhạc tiên phong, mang tính thử nghiệm). Ðôi khi, tưởng chừng để mọi thứ đơn giản hơn, nhóm Starve đến từ Hà Lan đã viết hẳn một bài hát có tên Black sludge để thể hiện dòng nhạc mà mình được xếp vào nhưng ca khúc này không quá đặc trưng hay khác biệt gì với dòng sludge được khai phá trước đây bởi thời kỳ đầu của Black Sabbath và thời kỳ cuối của Black Flag.

Tác giả: Nhã Vy