Một sự thật nhưng lại không được nhiều người nhắc đến của âm nhạc cổ điển chuyên nghiệp, đó là ngay tại Châu Âu - vốn là quê hương của loại hình âm nhạc vẫn được coi là “báu vật của nhân loại” này, hầu hết các dàn nhạc giao hưởng lại chỉ trọng dụng các nhạc công người da trắng và người gốc Á.

Một trong những nỗ lực để thay đổi thực tế trên là sự ra đời của Chineke! - dàn nhạc giao hưởng Châu Âu đầu tiên bao gồm toàn các nhạc công da đen và người dân tộc thiểu số. Đứng sau Chineke! là Chi-chi Nwanoku, một nhạc công contrabass sinh tại London, có cha là người Nigeria và mẹ là người Ai-len. Ý tưởng của Nwanoku xuất phát từ mong muốn được tập hợp và tôn vinh những tài năng âm nhạc vẫn đang bị che lấp bởi rào cản sắc tộc. “Tôi hy vọng có thể quảng bá được nhiều hơn, cố gắng tạo ra một sân chơi công bằng và từng bước thay đổi nhận thức của mọi người”, nữ nghệ sĩ 58 tuổi cho biết.

Nhạc trưởng Wayne Marshall và Dàn nhạc Chineke! trong buổi ra mắt tại London.

Với những xuất phát điểm khá thuận lợi như là một thành viên sáng lập của Dàn nhạc Kỷ nguyên Ánh sáng, một nhà phê bình âm nhạc, một phát thanh viên và một giáo sư tại Học viện Âm nhạc Hoàng gia Anh quốc, Nwanoku luôn trăn trở về vấn đề phân biệt sắc tộc trong âm nhạc cổ điển. Chương trình phát thanh gần đây của bà cho Đài BBC Radio 4 mang tên “Tìm kiếm Mozart da đen” có nội dung về bậc thầy violin kiêm nhà soạn nhạc Chevalier de Saint-Georges ở thế kỷ 18, đã gây tiếng vang lớn trong giới nhạc cổ điển tại Anh. Một trong những cảm hứng đầu tiên giúp Nwanoku nghĩ tới Chineke! là Sphinx, một tổ chức phi chính phủ được nghệ sĩ violin Aaron Dworking thành lập vào năm 1996, chuyên trợ giúp những nhạc công trẻ tuổi da đen và có gốc Lationo tại Mỹ. Tuy nhiên, chính buổi hòa nhạc của Dàn nhạc giao hưởng Kinshasa (một dàn nhạc gồm các nhạc không chuyên đến từ Cộng hòa Dân chủ Congo) tại London vào năm ngoái đã hoàn toàn thuyết phục Nwanoku. Bà nói: “Một điều tôi nhận thấy tại buổi hòa nhạc này”, đó là phản ứng khó tin của các chính trị gia và các nhà hảo tâm khi nhìn thấy một sân khấu toàn các gương mặt da đen”. Quỹ Chineke! và sau đó là Dàn nhạc Chineke! ra đời nhằm thay đổi những phản ứng này.

Ý tưởng về Chineke! gần như ngay lập tức nhận được sự ủng hộ từ nền công nghiệp nhạc cổ điển. Bên cạnh một loạt các đề nghị như cung cấp nơi tập luyện, cơ hội hợp tác và tổ chức hòa nhạc…; Nwanoku và Chineke! còn nhận được số tiền tài trợ lên tới 100.000 bảng Anh mặc dù chưa hề tiến hành các hoạt động gây quỹ chính thức.

“Chineke” theo ngôn ngữ Igbo (một dân tộc thiểu số của Nigeria) mang nghĩa là “tuyệt vời”; trong đó “Chi” ám chỉ vị thần sáng tạo đã kiến tạo nên thế giới. Để có thể đưa Chineke! vào hoạt động, đích thân Nwanoku đã phải tìm kiếm và tuyển chọn các nhạc công từ Anh và trên khắp Châu Âu. “Nếu một gương mặt nào đó nhận được hai hoặc ba lời giới thiệu, tôi sẽ tiến hành tìm hiểu cụ thể về người đó qua nhiều kênh khác nhau như Youtube hay nói chuyện với giáo viên cũ của anh ta… Nhờ đó, tôi đã tìm thấy một số gương mặt thật sự tài năng”. Hầu hết các nhạc công của Chineke! đều khoảng từ 20 đến 30 tuổi; một số người lớn tuổi hơn; trong khi một vài thành viên khác thậm chí mới chỉ ở độ tuổi thiếu niên. “60 nhạc công trong dàn nhạc đến từ Bangladesh, Ấn Độ, Sri Lankan, Mauritius, Iran, Caribe, Châu Phi… Họ đến từ mọi nơi trên thế giới” - Nwanoku tự hào kể lại.

Nghệ sĩ Chi-chi Nwanoku.

Hiện chưa có một dàn nhạc nào tại Anh có chỉ huy chính là người da đen, nhưng gương mặt đứng trên bục chỉ huy trong buổi ra mắt của Chineke! tại trung tâm nghệ thuật hàng đầu Anh quốc, Southbank Center hồi tháng 9 vừa qua, lại là Wayne Marshall - một nhạc trưởng sinh tại Oldham, Anh và có bố mẹ đến từ Barbados. Ông hiện đang giữ vị trí nhạc trưởng chính thức của Dàn nhạc giao hưởng WDR Funkhausorchester Cologne, Đức. Đảm nhận vị trí bè trưởng dàn giây là nữ nghệ sĩ violin gốc Phi sinh năm 1982, Tai Murray. Một số gương mặt nổi bật khác bao gồm Samson Diamond, từng bắt đầu học violin tại Nam Phi; Margaret Cookhorn hiện đang là bè trưởng contrabassoon tại Dàn nhạc giao hưởng thành phố Birmingham, Anh hay Charlotte Barbour-Condini, một trong những gương mặt lọt vào chung kết giải thưởng “Nhạc sĩ trẻ của năm của đài BBC”.

Không phải tất cả những nhạc công Nwanoku từng tìm đến đều tự tin với những gì mình đang theo đuổi. Có trường hợp một nghệ sĩ tài năng đã từ chối lời đề nghị tham gia tuyển chọn tại một trong những dàn nhạc hàng đầu thế giới, khi nhận thấy mình là ứng cử viên da màu duy nhất và lo sợ rằng, cơ hội đến với mình không phải nhờ tài năng mà chỉ bởi vì màu da. “Đó là một trong những nhiệm vụ Chineke! phải vượt qua, bởi vì những rào cản sắc tộc tồn tại ngay cả trong tâm trí những người da đen”, Nwanoku cho biết. “Họ rất thiếu tự tin và bởi vì tất cả mọi người đều nhắc tới sự đa dạng sắc tộc, những người da màu thường hay có suy nghĩ “phải chăng tôi được chọn bởi vì tôi là người da đen?”.

“Tôi muốn được thay đổi những cảm xúc của mọi người, cho dù là da đen hay da trắng. Tôi muốn khán giả nhìn vào một dàn nhạc với những nhạc công đến từ nhiều nguồn gốc khác nhau mà không coi đó là một điều đặc biệt. Tôi muốn tất cả các dàn nhạc đều không phải vận dụng đến khái niệm đa dạng sắc tộc. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực từ nhiều phía. Và một khi sự thay đổi được tạo ra, đó là công sức của tất cả chúng ta”, Nwanoku nói.

Simon Rattle, một trong những nhạc trưởng vĩ đại nhất của âm nhạc cổ điển thời điểm hiện tại cũng không tiếc những lời có cánh cho Chineke! và Nwanoku: “Chineke! không chỉ là một ý tưởng tuyệt vời mà còn vô cùng cần thiết. Đó là một ý tưởng hiển nhiên đến nỗi bạn phải tự hỏi tại sao nó lại chưa từng xuất hiện trước đây. Đó là một ý tưởng có thể làm sâu sắc và mở rộng âm nhạc cổ điển cho rất nhiều thế hệ sau này. Một viễn cảnh không thể tươi đẹp hơn”.

(Nguồn: http://laodong.com.vn)