THU SANG

"Thu sang" được NGND Xuân Khải viết cho đàn Tam Tập Lục độc tấu cùng tốp nhạc đệm vào khoảng đầu những năm 1990. Khi tác phẩm hoàn thành, đã có một số nghệ sĩ thử diễn tấu tác phẩm này nhưng "Thu sang" chỉ thực sự được công chúng biết đến khi NSƯT Thanh Hằng biểu diễn và giành Huy chương Bạc (không có Huy chương Vàng cho độc tấu Tam Thập Lục) trong Hội diễn Nghệ thuật toàn quốc năm 1992.

Nguồn ảnh: Internet

Tác phẩm được xây dựng dựa trên hai chủ đề tương phản nhau một cách mạnh mẽ. Chủ đề mở đầu với nhịp điệu dồn dập, hối hả như mô phỏng những cơn giông cuối hạ bất chợt ào đến, rồi mưa chợt dừng, mây đen tan đi, ngay lập tức mùa thu trải ra trước mắt với những tiếng lá khẽ rơi trên những con đường vắng, tiếng gió xào xạc lướt qua những hàng cây...Tất cả được diễn tả bằng những nét giai điệu mượt mà, trữ tình của dàn Dây, cùng với sự xuất hiện một cách nhẹ nhàng, tinh tế, lúc gần, lúc xa của Tam Thập Lục diễn tấu chủ đề thứ hai. Ở chủ đề thứ hai này, giai điệu của dàn Dây và của đàn Tam Thập Lục được thể hiện rõ nét hơn để khắc họa bức tranh mùa thu...

Xuyên suốt tác phẩm, hai chủ đề trên được nhắc đi nhắc lại nhiều lần, mỗi lần lại có sự phát triển để nhấn mạnh nội dung tư tưởng của tác phẩm. Tác giả mượn hình ảnh thiên nhiên để miêu tả cuộc đời của con người như một bức tranh với những màu sắc tương phản, có bão táp mưa sa, có thăng trầm chìm nổi, để rồi cuối cùng, con người đối diện với chính mình, chiêm nghiệm cuộc sống, hồi tưởng lại quá khứ, khát khao cuộc sống bình yên. Tác giả đã dùng chủ đề hai làm chủ đề kết thể hiện rõ nét nội dung tư tưởng này.

Là một nhạc sĩ hiểu rất rõ tính năng của cây đàn Tam Thập Lục, NGND Xuân Khải đã sử dụng một các tinh tế các kĩ thuật diễn tấu để nhấn mạnh chủ đề cũng như nội dung của tác phẩm. Với các kĩ thuật: vê, nẩy, gẩy bằng đuôi que đàn...người nghệ sĩ khi trình diễn có thể thỏa sức trưng trổ kĩ thuật và thể hiện cảm xúc diễn tấu tác phẩm một cách hấp dẫn nhất. 

Cây đàn Tam Thập Lục trước đây hầu như chỉ được biết đến với vai trò đệm cho nhạc cụ độc tấu, nhưng với "Thu sang" của NGND Xuân Khải, Tam Thập Lục đã thể hiện có khả năng độc tấu bởi âm sắc độc đáo, có sức truyền cảm lớn đối với người nghe không thua kém gì các cây đàn khác trong kho tàng các nhạc cụ dân tộc Việt Nam.

Trần Văn Phúc